AB’den Akdeniz için yeni 'pakt': Ortaklıkta paradigma değişimi hedefi

Avrupa Komisyonu, perşembe günü, artan küresel istikrarsızlık ortamında AB'nin güneyindeki ülkelerle ilişkileri yeniden şekillendirmeyi amaçlayan yeni bir 'Akdeniz Paktı' sundu.

Pakt, AB için stratejik öneme sahip sektörleri kapsayan çeşitli projelerin geliştirilmesini öngörüyor ve 10 Akdeniz ülkesini kapsıyor.

Komisyon’un belgeye göre amaç, “Ortak Akdeniz Alanı” içinde daha derin bir entegrasyon ve güçlendirilmiş ilişkiler sağlamak.

Belgede, “Bu paktın amacı, ortaklığımızın tüm potansiyelini ortaya çıkarabilmek için gerekli olan bir paradigma değişimini gerçekleştirmek; ortak mülkiyet, ortak üretim ve ortak sorumluluk ilkeleri çerçevesinde birlikte çalışmaktır,” ifadeleri yer alıyor.

Pakt ticari entegrasyon, göç, sınır yönetimi ve bölgenin tarım, gübre ve kritik hammaddelerde AB tedarik zincirindeki artan rolüne dikkat çekiyor.

Ayrıca karbonsuzlaşma, iklim değişikliğiyle mücadele, yenilenebilir enerji, su kıtlığı, afet hazırlığı, özel sektör yatırımları, dijitalleşme ve yapay zekâ alanlarında işbirliği öngörüyor.

Belge, bir “Akdeniz Üniversitesi” kurulması ve eğitim ile kültürel değişim projeleri başlatılması planlarını da içeriyor.

Pakt, Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Lübnan, Libya, Fas, Filistin, Tunus ve Suriye'yi kapsıyor.

Ayrıca Körfez ülkeleri, Moritanya, Senegal, Türkiye, Batı Balkanlar ve Karadeniz bölgesi ülkeleri için de projelere katılım imkânı bırakılıyor.

Yeni bir yaklaşım mı?

Akdeniz’den Sorumlu Avrupa Komiseri Dubravka Šuica, basın toplantısında Brüksel’in bu kez farklı bir yaklaşım benimsediğini söyledi: “Aşağıdan yukarıya bir yöntem izledik; yalnızca hükümetlerle değil, toplumun farklı kesimlerinden insanlarla da görüştük. Eşitler arasında ortaklık kurduğumuzu vurguladık.”

Ancak sivil toplum temsilcileri bu yaklaşımı “sınırlı bir istişare süreci” olarak nitelendirdi.

EuroMed Rights Başkan Yardımcısı Moataz El Fegiery, “Paktın yayımlanmasından önce istişare yapıldı ama bu süreç sınırlıydı; bölgedeki baskıcı rejimlerin mağdurları dinlenmedi,” dedi.

El Fegiery ayrıca, paktın “yatırım ve ticarete odaklanıp demokratik reformlara hiç değinmemesinin, tıpkı 1995’teki Barselona Süreci örneğinde olduğu gibi, devletler arası işbirliğini sivil katılımın önüne geçirme riski taşıdığını” söyledi.

1995’te başlatılan Barselona Süreci, AB ile Akdeniz ülkeleri arasında işbirliğini artırmayı amaçlayan bir çerçeveydi; ancak o dönemde politik olarak somut sonuçlar elde edilememişti.

Perşembe günkü toplantıda, AB’nin Çin ve Rusya gibi bölgedeki güçlü aktörlerle nasıl rekabet edeceği de soruldu.

AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, “AB, eşit ortaklık anlayışıyla bölgeye olumlu katkı sunuyor,” diyerek yanıt verdi.

Kallas, “Rekabetçi kalmak istiyorsak güvenilir ve istikrarlı olmalıyız,” dedi.

Rusya’nın bölgedeki etkisine ilişkin olarak ise, “Rusya konusunu sürekli gündeme getiriyoruz; ortaklarımızı yaptırımları delmemeleri konusunda uyarıyoruz,” ifadelerini kullandı.