Rapor: 'Hollanda'da çoğu partinin programı hukukun üstünlüğünü ihlal ediyor'

Hollanda Barolar Birliği'nin (NovA) pazartesi günü yayınladığı rapora göre, ekim ayındaki seçimlere katılacak partilerin neredeyse tamamının programında hukuk devleti ilkesine aykırı en az bir öneri bulunuyor.

NovA, parlamentoda temsil edilen 15 partinin siyasi programlarını incelerken, hukuk devleti ilkesini güçlendiren fikirler için “yeşil”, anayasa karşıtı fikirler için “sarı ve kırmızı” değerlemeler yaptı.

Hukukun üstünlüğüne karşı olduğu belirtilen 33 öneri ile aşırı sağcı Forum voor Democratie (FvD) başı çekerken, onları Geert Wilders'ın Özgürlük Partisi (PVV) 30 öneri ile takip etti.

Diğer sağ partilerden JA21, 14 öneri ile üçüncü sıradaydı. Dörtte muhafazakar Hristiyan SGP (13) ve BBB (13) vardı.

Bu öneriler arasında göç ve iltica taleplerini durdurma gibi planlar da vardı.

Raporda, “BBB, FvD, JA21 ve PVV’nin iltica taleplerini tamamen durdurma veya sınırlandırma önerileri, Avrupa ve uluslararası insan hakları sözleşmelerine, Mülteci Sözleşmesi’ne ve AB hukukuna aykırıdır,” denildi.

Raporda ayrıca, PVV'nin İslami eğitimin yasaklanması ve BBB'nin yeni İslami okulların kurulmasının engellenmesi önerilerinin, eğitim özgürlüğüne aykırı olduğu belirtiliyor.

Diğer partiler — BBB, JA21, PVV, SGP, muhafazakâr Hristiyan Birliği (CU) ve NSC — gösterilerde yüzü kapatma yasağı öneriyor. Rapora göre bu, bazı durumlarda ifade ve toplanma özgürlüğü ile çelişebilir.

Merkez sol D66 partisinin vatandaşların polis şikayetlerini anonim olarak yapabilmesini sağlama planı ise “sanığın adil yargılanma hakkına aykırı olmakla” değerlendiriliyor.

Hristiyan Demokratlar (CDA), CD, VVD ve BBB’nin veri paylaşımını kolaylaştırmak için gizlilik kurallarını gevşetme planı riskli bulunuyor. Ayrıca, CDA, CU, merkez sol Denk, NSC ve VVD’nin programlarında yargı süreçlerinde temyiz sürelerinin kısaltılması da riskli görülüyor.

Rapor sonrası VVD lideri Dilan Yeşilgöz, X üzerinden partisinin “suçlulara karşı sert önlemler almayı, ilticayı sınırlamayı ve teröristlerin vatandaşlığını iptal etmeyi” amaçladığını açıkladı.

Yeşilgöz, “Yasayı değiştirmeyi istemek, hukuk devleti ilkesine aykırı olduğunuz anlamına gelmez,” dedi.

Leiden Üniversitesi anayasa ve idare hukuku profesörü Wim Voermans, “Kırmızı olarak işaretlenen önerileri anlıyorum ama diğerlerinde bazı çekincelerim var. Araştırma yalnızca hukuk devleti ile gerçek çatışmayı incelemeli, bu rapor çok geniş kapsamlı olabilir,” dedi.

Hollandalılar 29 Ekim’de sandık başına gidecek; dört partili hükümet, haziran ayında koalisyon ortakları arasındaki göç planları çatışması nedeniyle düşmüştü.

Son anketlere göre, Wilders’in aşırı sağ PVV partisi 150 sandalyeli parlamentoda 30 sandalye ile en büyük parti olacak. İkinci sırada GroenLinks-PvdA (27) ve merkez sağ Hristiyan Demokratlar (CDA) (23) yer alıyor.

Merkez sağ VVD, liberal D66 ve JA21, 12-13 sandalye ile takip ediyor. Tahmini sonuç, 2023 seçimlerini yansıtıyor; PVV en büyük parti olmuş, ardından merkez sol blok gelmişti.

2017’de sadece beş program hukukun üstünlüğü ilkesi ile uyumlu değildi. 2021’de yedi, 2023’te ise 10 program uyumsuz bulundu.

Rapor, “Bunların tekil olaylar olmadığını, daha geniş bir eğilimi yansıttığını ve sertleşen, kutuplaşan siyasi tartışmalarla örtüştüğünü” belirtiyor.

Raporda, “Komite neredeyse tüm programlarda hukuk devleti için risk oluşturan öneriler tespit etti. Ancak iki parti hariç tüm partiler, hukuk devleti ilkesini güçlendirecek öneriler de sunuyor,” denildi.

Seçim programında aykırı önerilerin yer almadığı üç parti şu şekilde: GroenLinks-PvdA, Avrupa yanlısı Volt ve hayvan hakları partisi Partij voor de Dieren.