Macaristan'ın karmaşık AB genişleme politikası: Ukrayna'ya ret, Batı Balkanlar'a onay

AB ülkeleri arasında Macaristan, Ukrayna'nın AB üyeliği teklifine muhalefeti ve Kiev'in müzakere fasıllarının açılmasını tehdit eden veto taahhüdüyle tanınıyor.

Ancak Başbakan Viktor Orban Batı Balkan ülkelerinin yanı sıra Moldova ve Gürcistan'ın AB'ye katılma çabalarını güçlü bir şekilde desteklediği için, Macaristan'ın genişleme konusundaki tutumu incelikli bir dengeleme hareketini temsil ediyor.

Macar hükümeti Ukrayna'nın topyekûn işgalinden Rusya'nın sorumlu olduğunu açıkça ifade etti ve derhal ateşkes ve barış görüşmeleri çağrısında bulundu.

Macaristan Ukrayna'ya insani yardım ve elektrik sağlıyor ancak Kiev'e herhangi bir mali ya da askerî destek verilmesine karşı çıkıyor.

Budapeşte'nin argümanı, Avrupa'nın daha fazla destek vermesinin savaşı uzatacağı ve daha fazla askerî gerilime yol açarak Avrupa'nın barışını tehlikeye atacağı yönünde.

Macaristan, enerji alımları yoluyla Rusya ile siyasi ve ticari bağlarını sürdürdüğü için bazı Avrupalı ortakları tarafından eleştiriliyor.

Macaristan Ukrayna'nın AB üyeliğine neden karşı?

Macaristan, Ukrayna'nın AB'ye katılmasının Avrupa ve özellikle de Macaristan için olumsuz olacağını savunarak, Ukrayna'nın AB üyeliğine blok içinde en yüksek sesle karşı çıkan ülke konumunda.

Bu konuda Budapeşte, Orban'ın katılmadığı bir oylamada 2023 yılında Ukrayna ile müzakereleri başlatan Avrupalı liderler arasında azınlıkta kaldı.

Budapeşte'ye göre Macar hükümeti bu yıl Ukrayna'nın AB'ye katılma teklifine ilişkin bağlayıcı olmayan bir ulusal istişare başlattı ve ankete katılanların yüzde 95'i Ukrayna'nın üyeliğine karşı çıktı.

"Macaristan'ın, yeni kabul edilen bir üyenin sürekli savaş tehlikesi altında olduğu ve bizi de savaşa sürükleyebileceği bir birliğin üyesi olmasını istemem. Eğer Ukraynalılar birliğe üye olursa, bu savaş bizim de savaşımız haline gelecektir ve biz bunu istemiyoruz," diyen Orban geçen hafta Brüksel'de düzenlenen AB Konseyi toplantısında gazetecilere açıklamalarda bulundu.

Macaristan ayrıca Ukrayna'nın doğu sınırlarının kesin olmadığını ve Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy'nin defalarca ateşkes için Rusya'ya toprak vermeyeceğini, bunun ülkenin anayasasına aykırı olacağını söylemesine rağmen olası tavizlere karşı olmadığını savunuyor.

Budapeşte ayrıca Ukrayna'nın AB üyeliğinin Avrupa için maliyetli olacağını, zira Avrupa ortak bütçesinin büyük bir kısmının Ukrayna'nın yeniden inşasına yönlendirilebileceğini savunuyor.

Ukrayna ayrıca bloğun uyum ve tarım fonlarından da faydalanabilir. Budapeşte her ikisinin de net alıcısı konumunda. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen genişlemenin kaçınılmaz olarak ortak bütçede revizyonlara yol açacağını söyledi.

Orban alternatif olarak Ukrayna ile stratejik ortaklık önerdi; Kiev'in AB-Ukrayna Ortaklık Anlaşması'nı imzaladığı 2017'den bu yana zaten sahip olduğu bir statü.

Batı Balkan genişlemesi

Bu arada Macaristan, AB'nin Sırbistan, Kuzey Makedonya, Karadağ, Arnavutluk ve Bosna Hersek'i kapsayan Batı Balkanlar'a doğru genişlemesini destekliyor.

Macaristan'ın Avrupa İşlerinden Sorumlu Bakanı Janos Boka ekim ayında yaptığı açıklamada bu ülkelerin yerinin Avrupa Birliği olduğunu söyledi.

Boka, "Batı Balkan ülkeleri yıllardır üyelik için gerekli koşulların çoğunu yerine getiriyor, ancak hak ettikleri hızda ilerleme kaydedemiyorlar," dedi.

Budapeşte genişlemenin bölgesel istikrarı artıracağını savunuyor.

Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto geçtiğimiz temmuz ayında yaptığı açıklamada, "Batı Balkanlar'da istikrar yoksa, huzursuzluk varsa ve çatışmalar günlük yaşamı belirliyorsa, o zaman bölgeden sürekli belirsizlik yayılacağı açıktır," dedi.

Macaristan'ın bölgede özellikle enerji ve bankacılık alanlarında güçlü ticari çıkarları var. Budapeşte'nin komşu Sırbistan ile de bağları var. İki ülke ticaret, göç, enerji ve savunma alanlarında yakın iş birliği içinde.

Peki ya Moldova ve Gürcistan?

Macaristan Moldova'nın AB üyeliğini herhangi bir ön koşul olmaksızın destekliyor.

Viktor Orban bu yılın başlarında yaptığı açıklamada, "Macaristan bugüne kadar Moldova'nın AB üyeliğini destekledi ve desteklemeye devam edecek. Bu konuda herhangi bir uzlaşma ya da tartışma söz konusu değil" dedi ve Moldova'nın AB'ye çok ihtiyaç duyulan bir iş gücü sağladığını sözlerine ekledi.

Macaristan ayrıca Gürcistan'ın üyeliğini de destekliyor, ancak süreç Avrupa Birliği ile iktidardaki Gürcü Rüyası partisi arasında yaşanan gerginliklerin ardından durdu.

Avrupa Parlamentosu da Gürcistan'daki parlamento seçimlerinin sonuçlarına ilişkin endişelerini dile getiren ve oylamanın tekrarlanması çağrısında bulunan bir karar yayınladı. Seçimlerin ardından Orban Tiflis'e giderek Gürcü hükümetine desteğini ifade etti.

Sürecin tamamlanması için oy birliği gerekli olacak mı?

Macar hükümeti Ukrayna sürecini kolaylaştırmak için oy birliği kurallarının değiştirilmesi fikrini reddediyor ve veto yetkisini korumak istiyor olsa da Orban geçmişte ekonomik teşvikler söz konusu olduğunda bunu yapmaya istekli olduğunu göstermişti.

Aralık 2023'te yapılan kritik bir AB zirvesinde Orban, Avrupalı liderlerin özel görüşmelerini yaptıkları odayı terk ederek, Macaristan'ın vetosu olmadan Ukrayna ile müzakerelerin başlatılmasını sağladı.

Aynı haftanın başlarında Avrupa Komisyonu, yargı reformlarında "bazı ilerlemeler" kaydedildiğini gerekçe göstererek Macaristan için dondurulmuş AB fonlarından 10,2 milyar euroyu serbest bıraktı.

O dönemde AB, iki kararın birbiriyle bağlantılı olduğu iddialarını reddetti.

İki ay sonra, Şubat 2024'te yapılan bir zirvede Orban Ukrayna Mali Yardım Programı üzerindeki vetosunu kaldırarak AB'nin Kiev için 50 milyar euroluk bir destek paketine yeşil ışık yakmasına izin verdi.

Orban'ın gelecek yıl nisan ayında yapılacak parlamento seçimlerinde iktidarı kaybetmesi halinde, ülkenin Ukrayna'nın üyeliğine yönelik politikası muhalefet liderliğindeki bir hükümet altında önemli ölçüde değişebilir.