Γιώργος Βουρδαμής: Σήμερα ζούμε εξαντλημένοι σε ένα τεράστιο καζίνο ξενοδοχείου στη μέση της ερήμου

• 2025年11月10日上午10:01

18 min de lecture

Τη «Νοχαβελάνδη», το νέο έργο του Γιάννη Αποσκίτη, ανεβάζει ο Γιώργος Βουρδαμής στο θέατρο 104, από τη Δευτέρα 10 Νοεμβρίου. Πρόκειται για ένα γουέστερν δωματίου, το οποίο εκτυλίσσεται σε ένα ράντσο εκτροφής βισόνων στην Ντακότα. Είναι μια μαύρη φάρσα για την αποικιοκρατική κληρονομιά, την απληστία και τη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου που καταναλώνει τα πάντα, ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό.

Τρεις ηθοποιοί και μια χορεύτρια παρασύρονται στη δίνη ενός ματαιόδοξου λούνα παρκ, όπου μια πρώην πορνοστάρ, ένας κινέζος επενδυτής, ένας χρεοκοπημένος τζογαδόρος και μια ελληνίδα οικονόμος συντονίζονται σε ξέφρενους καουμπόικους ρυθμούς, μέσα στις στάχτες του αμερικανικού ονείρου.

Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή για το έργο, για τα ζητήματα στα οποία εστιάζει, για την αποικιακή κληρονομιά της Άγριας Δύσης και για τον τρόπο που προσέγγισε σκηνοθετικά και σκηνικά την Νοχαβελάνδη.

Γιατί επέλεξες να σκηνοθετήσεις το θεατρικό έργο του Γιάννη Αποσκίτη; Ποια είναι τα στοιχεία που σου άρεσαν σε αυτό και αποφάσισες να το ανεβάσεις;

Επιλέξαμε ο ένας τον άλλον, χωρίς να γνωριζόμαστε και χωρίς να υπάρχει ακόμα το έργο. Έπεσε η ιδέα να κάνουμε ένα «σύγχρονο western» και μπλέξαμε… Το έργο του Γιάννη, συνολικά, έχει οργανωμένη δραματουργία και αρκετή ειρωνεία, αυτοσαρκασμό και ελαφρότητα. Η ελαφρότητα είναι κάτι που με δυσκολεύει γενικά, οπότε είχαμε ήδη ένα στοίχημα να διαχειριστούμε.

Τι σχέση έχουν οι καουμπόηδες, οι Ινδιάνοι και η αποικιοκρατική κληρονομιά με τη σύγχρονη πραγματικότητα; Γιατί μας αφορά το έργο;

Οι καουμπόηδες και οι ινδιάνοι πέρα από την ιστορική τους διάσταση, είναι η εξωτική μας φαντασίωση. Η άγρια δύση είναι ένα μεγάλο αφήγημα, όπως το αμερικάνικο όνειρο ή η κατάκτηση του διαστήματος. Λειτουργούν καταπραϋντικά, ελπιδοφόρα και τακτοποιητικά. Κάτι σαν ζωτικά ψέματα. Η αποικιακή κληρονομιά από την άλλη, είναι ψηφίδα στη μεγάλη πορεία κατάκτησης και εδραίωσης του ανθρώπινου πολιτισμού επί της γης. Απλοποιώντας το: οι φυλές, οι πόλεις-κράτη, τα φέουδα, τα βασίλεια, οι αυτοκρατορίες, οι συμμαχίες κρατών, τα κράτη ηγέτες του κόσμου, οι διεθνικές οικονομικές δυνάμεις που ορίζουν τον τρόπο που ζούμε, είναι κρίκοι της ίδιας αλυσίδας. Η δύναμη ορίζει το δίκαιο και έτσι την πραγματικότητα. Η αποικιοκρατική κληρονομιά είναι μια ιστορία καταπίεσης, σφαγών και εξωτικότητας. Στην έρευνά μου έπεσα πάνω σε δύο φράσεις που μου αρέσουν πολύ: «τι άλλο από χρονικό του απάνθρωπου, είναι η ιστορία μας;» του George Steiner και «οι νόμοι γράφονται για να τους τηρούν οι αδύναμοι και να τους παραβαίνουν οι ισχυροί» του Sven Lindqvist. Η εποχή μας είναι η διαθήκη της αποικιακής κληρονομιάς.

Ποια είναι η σχέση του Ινδιάνου με τον σύγχρονο Έλληνα ή Ευρωπαίο; Τι τους ενώνει; Τι τους χωρίζει;

Τους ενώνει ιστορικά ο διαφωτισμός. Σύμφωνα με πολλούς μελετητές, η ανακάλυψη της Αμερικής πυροδότησε την ευρωπαϊκή σκέψη. Θεωρήθηκε ότι ανακαλύφθηκε η απαρχή των ανθρώπινων κοινωνιών. Όπως λίγο μετά στην Πολυνησία και την Αυστραλία. Παραθέτω δύο φράσεις του Κ. Γαλανόπουλου από το βιβλίο του «Ο κόσμος όλος ήταν Αμερική»: O Νέος Κόσμος και οι κάτοικοί του λειτούργησαν εξαρχής ως αντικαθρέφτισμα του Παλιού Κόσμου και η εικόνα που καθρεφτίστηκε ήταν η Ευγένεια και η Βαρβαρότητα του Ευρωπαίου ανθρώπου – ανάλογα με το πώς και το πού είχε αποφασίσει ο καθένας να κοιτάξει. Όταν ως εκ τούτου οι λόγιοι, οι ιστορικοί και οι φιλόσοφοι εξακόντιζαν στους αντιπάλους τους τις πολεμικές ερμηνείες τους περί της ευγένειας ή της βαρβαρότητας του ινδιάνικου βίου, στην πραγματικότητα εμπλέκονταν σε εχθροπραξίες γύρω από τον ίδιο τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, τη δική του ευγένεια, τη δική του βαρβαρότητα.

Οι Ινδιάνοι χρησιμοποιήθηκαν, αρχικά, ως οι κακοί στα western και μέχρι τον 18ο αιώνα στην πραγματικότητα τους έσφαζαν και τους εκτόπιζαν, ενώ σήμερα ζουν με ορισμένα δικαιώματα ή εντάσσονται σε μια τουριστική ατραξιόν. Στο μυαλό μου συνδιαλέγεται αυτή η πραγματικότητα με τις ευρωπαϊκές χώρες του Νότου ας πούμε, που εντάχθηκαν στα χρόνια της κρίσης στο αφήγημα του «φτωχές, τεμπέλικες χώρες που δεν έχουν μέλλον, αν δεν αλλάξουν». Στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, η πρωτογενής παραγωγή είναι σχεδόν διαλυμένη. Το μόνο που έχουμε να «πουλήσουμε» είναι τουρισμό, εξωτικότητα, συρτάκι και γαλάζια θάλασσα. Οι άνθρωποί της πρέπει να ενταχθούν σε ένα οικονομικό σύστημα που δεν ελέγχουν. Και οι ίδιοι είναι οι αυτόχθονες που πρέπει να είναι φιλικοί ως προς τους πελάτες, αποικιοκράτες τους.

Η χρυσή εποχή των καουμπόηδων έχει τελειώσει προ πολλού. Η τραγική μοίρα των Ινδιάνων και η κενότητα πλέον του αμερικανικού ονείρου συναντά κάπου τη μοναξιά και την απελπισία του Ευρωπαίου πολίτη;

Το «συναισθηματικό μου ασυνείδητο» λέει ότι ζούμε την απόλυτη κενότητα. Ο κόσμος είναι γεμάτος από πληροφορίες, δυνατότητες, φράγκα, υπερατλαντικά ταξίδια, παιχνίδια, παγκόσμια σίριαλ, βία, πλαστικά όνειρα και απίστευτη κούραση σε ένα όλο και πιο πολύ κατεστραμμένο φυσικό περιβάλλον. Ζούμε εξαντλημένοι εντός ενός τεράστιου καζίνου ξενοδοχείου με άπειρα χρωματιστά λαμπάκια που αναβοσβήνουν στη μέση της ερήμου. Φτιάχνουμε όλο και πιο πολύ μια τεχνητή πραγματικότητα που μας περιβάλλει εξ ολοκλήρου. Και γύρω μας, έξω από αυτήν την κατασκευή, τα τσακάλια αλυχτούν τα βράδια. Και αυτό είναι το μόνο θετικό που ακούγεται μέσα στην ηρεμία της ερήμου.

Πού και πώς τοποθετείς τον εαυτό σου, ως καλλιτέχνη και ως πολίτη σε αυτό το «κάδρο»;

Εντός του με τα όλα μου. Δεν έχω μέχρι στιγμής το κουράγιο, τη δύναμη ή το θάρρος να πάρω αποφάσεις, εκτός αυτού που κυριαρχεί. Το κρίνω, προσπαθώ πολιτικά και καλλιτεχνικά να σταθώ με ένα διαφορετικό τρόπο, αλλά είμαι κατά βάθος «αμερικανάκι» με στομάχι γεμάτο από μπέργκερ και μυαλό γεμάτο από σούπερμαν.

Η πλοκή του έργου εκτυλίσσεται σε ένα βιομηχανικής κλίμακας σφαγείο. Αισθάνεσαι ότι η κυριολεξία συναντά κάπου τη μεταφορά;

Η βιομηχανική κλίμακα και η μαζική παραγωγή, σε όλα τα επίπεδα, μου μοιάζει καταστροφική. Και δεν λύνει προβλήματα του παρελθόντος, όσο κι αν αυτό θέλουμε να πιστεύουμε. Στην Ουκρανία, στην Παλαιστίνη και όχι μόνο, γίνεται πόλεμος. Σε τρία χρόνια δεν θα υπάρχει πόσιμο νερό, αν δεν αλλάξουμε κάτι. Παγκοσμίως τα κράτη συντηρητικοποιούνται κι ένας παράλογος οικονομικός εθνικισμός εδραιώνεται παντού. Η Αμερική ξαναφτιάχνει το δικό της blockbuster, με θιασώτη τον πρόεδρό της. Αντί για παγκόσμια συνεννόηση, την οποία οφείλει να πετύχει η ανθρωπότητα, μιλάμε για μια παγκόσμια καταστροφή.

Πώς προσέγγισες σκηνοθετικά αυτή τη μαύρη φάρσα και πού εστίασες εσύ; Ποιος έχει το πάνω χέρι στην παράσταση; Ο ρεαλισμός, το παράλογο ή η απελπισία;

Μακάρι να ήξερα! Έχω παιδευτεί αρκετά με το κείμενο και τον κόσμο, που θέλω να ενταχθεί στην παράσταση, οπότε είναι πολλές και μπερδεμένες οι επιλογές που έκανα. Θα φανεί στη «νεκροψία» τι έγινε τελικά. Εστίασα στην κόπωση και την εξάντληση. Οι άνθρωποι της Νοχαβελάνδης είναι ποντίκια στον τροχό τους. Και είναι άδειοι, κενοί. Όλα τους τα προβλήματα κρατούν μια στιγμή, γιατί δεν αντέχουν με οποιονδήποτε τρόπο να πάνε σε βάθος. Τελικά νομίζω ότι προσπάθησα να πετύχω να υπάρχει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ παράλογου, ρεαλισμού και απελπισίας.

Θα δούμε επί σκηνής μια ρεαλιστική αποτύπωση της Άγριας Δύσης;

Είναι μια ρεαλιστική αποτύπωση μια σύγχρονης «άγριας δύσης». Ναι!

Τι είναι η Νοχαβελάνδη, αυτό το απόλυτο πάρκο αναψυχής για τη γενοκτονία των Νοχάβε; Δεν μοιάζει λίγο με το θεματικό πάρκο που εξήγγειλε ο Ντόναλντ Τραμπ για τη Λωρίδα της Γάζας;

Μοιάζει πολύ. Στο βωμό του κέρδους και της αξιοποίησης δεν υπάρχει ιστορία, παρελθόν, άνθρωποι και προβλήματα, διαφορετικότητες και εναλλακτικές. Όλα καταλήγουν σε επενδυτικά σχέδια, δάνεια, φράγκα, μικρά μεροκάματα υπαλλήλων και ακριβά αμάξια.

Ποιον ερμηνεύεις στο έργο και τι ρόλο παίζει στην εξέλιξη της πλοκής;

Ερμηνεύω τον Τζον Σμιθ (το όνομά του είναι το ίδιο με τον ευρωπαίο αξιωματικό που αγάπησε και βοήθησε την Ποκαχόντας κατά των αποικιοκρατικών στρατευμάτων). Στην παράσταση είναι ένας αποτυχημένος επενδυτής-τζογαδόρος. Είναι αυτός που κινεί την ιστορία, είναι ο καταλύτης της καταστροφής. Είναι ο εμπνευστής της Νοχαβελάνδης και το σύμβολο των χρηματικών και επενδυτικών συναλλαγών.

Τι σχέση έχουν όλοι αυτοί οι αποτυχημένοι χαρακτήρες μαζί; Είναι μήπως σαν το Σκοτώνουν τα άλογα, όταν γεράσουν;

Ακριβώς. Μέχρι τελικής πτώσης. Στην παράσταση συναντιούνται ο τζογαδόρος, αποτυχημένος επενδυτής Τζον Σμιθ. Η Σερένιτι Φέιμ, κόρη γερουσιαστή, πρώην πορνοστάρ για τη χαρά του φαίνεσθαι. Ο Γιονγκ, πιστός τραπεζίτης από την Κίνα και η Παναγιώτα, μια Ελληνίδα οικονόμος που μιλάει με φαντάσματα. Είναι ζωάκια μέσα σε κλουβί που θα χορεύουν, μέχρι να τελειώσει ο κόσμος.

Τι μένει να κατακτήσουν όλοι αυτοί, όταν, ειρωνικά, έχουν κατακτήσει τα πάντα; Τι μένει να κατακτήσουμε εμείς οι υπόλοιποι, αφού έχουμε χάσει τόσα πολλά;

Θα γίνω απόλυτος και θα πω ότι δεν μένει να κατακτήσουν τίποτα. Ούτε άλλους κόσμους, άλλους πολιτισμούς και τρόπους ύπαρξης, άλλους πλανήτες. Η καταστροφή είναι μονόδρομος, όπως το πάνε. Για όλους εμάς τους υπόλοιπους, ίσως και μια στάση, μια αγαπημένη αγκαλιά κοιτάζοντας το μανιτάρι από μια πυρηνική έκρηξη μπροστά μας που σε λίγα δευτερόλεπτα θα σημαίνει το τέλος, ίσως να είναι κάτι. Δεν έχουμε τίποτα άλλο από τον σεβασμό, την ευγένεια, την πρωτογενή παραγωγή και τη φύση γύρω μας. Και όλα αυτά με φροντίδα. Ακόμα και για τους “εχθρούς” μας. Έχουμε μόνο το ένα πλάσμα το άλλο και την προσπάθεια συμβίωσης. Ζούμε μέσα σε έναν κόσμο που τρέχει. Η παύση είναι πολιτική επιλογή.

Αισθάνεσαι ότι βιώνουμε μια συνεχή ήττα; Είμαστε όλοι πρωταγωνιστές σε ένα ροντέο θανάτου;

Ναι. Ηττούμαστε σχεδόν καθημερινά σε πολλά επίπεδα. Ο κόσμος μας είναι ένας παράλογος κόσμος. Η κοινωνία μας είναι βίαιη και απάνθρωπη. «Αφύσικη». Είμαστε πρωταγωνιστές σε αυτό το ροντέο. Και ζώα και αναβάτες και κοινό και οργανωτές, όλα εμείς…