Διαδηλώσεις φοιτητών στη Σερβία: Μια δύσκολη κατάσταση για την Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι διαδηλώσεις στη Σερβία ξεκίνησαν όταν πέθαναν 15 άνθρωποι μετά την κατάρρευση στεγάστρου σε σιδηροδρομικό σταθμό στην πόλη Νόβι Σαντ. Οι διαδηλωτές κατηγορούν τις αρχές για διαφθορά και απολυταρχισμό. Παρά την παραίτηση του πρωθυπουργού Miloš Vučević, το κίνημα, του οποίου ηγούνται οι φοιτητές, εξαπλώθηκε σε πάνω από 200 πόλεις.

Ο πρόεδρος της Σερβίας Aleksandar Vučić κατηγόρησε τους φοιτητές ότι ηγούνται μιας «απόπειρας επανάστασης». Ισχυρίζεται ότι «ξένες δυνάμεις» θέλουν να τον ανατρέψουν και να αποσταθεροποιήσουν τη Σερβία. Η ΕΕ έως τώρα παραμένει διακριτική. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι «στηρίζει το κράτος δικαίου και την ελευθερία του συνέρχεσθαι».

Η Σερβία είναι χώρα υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ από το 2012. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν το 2014. Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος κι επενδυτής της Σερβίας καθώς και ο μεγαλύτερος πάροχος οικονομικής βοήθειας. Η Ευρώπη έχει βάλει στην άκρη ακόμα 1,586 δισεκατομμύρια ευρώ σε μη επιστρεπτέες επιδοτήσεις και ευνοϊκά δάνεια για όταν η Σερβία εφαρμόσει περισσότερες μεταρρυθμίσεις στον επιχειρηματικό, τον περιβαλλοντικό και τον ψηφιακό τομέα καθώς και στο κράτος δικαίου. 

Οι νέοι απαιτούν λιγότερη διαφθορά και περισσότερη δημοκρατία, διαφάνεια, δικαιοσύνη, αδελφοσύνη και υποχρέωση λογοδοσίας. Δεν εμπιστεύονται τους πολιτικούς θεσμούς της χώρας.

«Όσον αφορά τις εκλογές, πολύς κόσμος δεν εμπιστεύεται ούτε αυτές πια. Ελπίζω πραγματικά κάτι να αλλάξει για αυτό σύντομα, γιατί, αν δεν αλλάξει, θα βυθιζόμαστε απλώς όλο και πιο βαθιά και θα απομακρυνόμαστε από την ίδια τη δημοκρατία.», λέει η Lena, 20χρονη φοιτήτρια ηλεκτρολόγος μηχανικός. 

Συμμετείχε σε μια τεράστια διαδήλωση στη Νις, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας, μαζί με τους φίλους της Staša και Dimitrije. «Δεν είναι πολύς ο κόσμος που βλέπει μια χώρα ως κάτι που πρέπει να χτίσουμε μαζί, ως κάτι στο οποίο όλοι πρέπει να επενδύσουμε και να νοιαζόμαστε για αυτό. (Για πολλούς ανθρώπους) είναι απλώς κάτι από το οποίο πρέπει να παίρνουν χρήματα. Θεωρώ ότι αυτό που κάνουμε εδώ είναι ηθικά το σωστό πράγμα να κάνουμε αυτήν τη στιγμή.»

Οι φοιτητές ζητούν επίσης ανεξάρτητη δικαιοσύνη και ίσα δικαιώματα. Δεν συντάχθηκαν με κανένα πολιτικό κόμμα ή ιδεολογία. Αρνούνται να πούνε τα επώνυμά τους καθώς η προσωπική τους κατάσταση δεν είναι σημαντική. 

«Μου αρέσει να ζω σύμφωνα με τις αξίες της ειλικρίνειας και της λογοδοσίας. Όμως, προκειμένου να αξίζουν οι ενέργειές μου και προκειμένου να έχουν αποτέλεσμα, θεωρώ ότι, συλλογικά, όλοι πρέπει να τις τηρούμε», λέει η Staša, επίσης φοιτήτρια ηλεκτρολόγος μηχανικός. «Και αυτοί που ηγούνται της χώρας και του λαού μας πρέπει να είναι αυτοί που μας δείχνουν τον δρόμο. Θέλουμε οι γνώσεις μας να μετράνε σε κάτι. Και θέλουμε η σκληρή δουλειά μας να εκτιμάται. Θέλουμε να κρινόμαστε όχι από τις πολιτικές απόψεις μας, αλλά από αυτό που είμαστε και από αυτό που κάναμε.»

Ενώ οι νέοι της Σερβίας έχουν κινητοποιηθεί ζητώντας δικαιοσύνη και καταπολέμηση της διαφθοράς, η ΕΕ δεν είναι απτή πραγματικότητα για πολλούς λόγω καθυστέρησης της διαδικασίας προσχώρησης. Πολλοί νιώθουν επίσης ότι η απόκριση της ΕΕ στην αντίληψή τους για τη διάβρωση της δημοκρατίας ήταν αδύναμη και αυτό τροφοδοτεί έναν λανθάνοντα ευρωσκεπτικισμό στις νεότερες γενιές, υποστηρίζει η Dragana Djurica, ειδική στις σχέσεις Σερβίας και ΕΕ και Γενική Γραμματέας του European Movement Serbia (EminS). 

«Η γενιά μεταξύ 45 και 60 ετών είναι στην πλειονότητα υπέρ της ένταξης στην ΕΕ, ενώ η νεότερη γενιά δείχνει περιφρόνηση, δυσπιστία και μηδενικό ενδιαφέρον για την ένταξη στην ΕΕ», λέει η κ. Djurica. «Η γενιά μεταξύ 45 και 60 ετών ήταν στην ίδια ηλικία με τους νέους σήμερα, όμως τη δεκαετία του '90, και θυμάται πολύ καλά την εποχή της απομόνωσης, την εποχή των κυρώσεων, την εποχή των συγκρούσεων στην περιοχή. Και δεν θέλει να δει να συμβαίνει αυτό τώρα.» 

Οι επιπλέον δεσμεύσεις της ΕΕ στην παιδεία, οι πολιτιστικές ανταλλαγές και η χρηματοδότηση είναι το κλειδί για προσέλκυση νεαρών Σέρβων κουρασμένων από τη μακρόχρονη διαδικασία προσχώρησης που τώρα επισκιάζεται κι από εκστρατείες παραπληροφόρησης, ισχυρίζεται. «Υπάρχει ένας συνδυασμός αυτών των θεμάτων, που κάνει τους πολίτες να αγνοούν τι σημαίνει η ΕΕ, τι φέρνει η ΕΕ και ποιες είναι οι υποχρεώσεις της Σερβίας σε αυτό το πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ», λέει η κ. Djurica. «Ελπίζουμε ότι η ΕΕ θα πάρει μια πιο σταθερή θέση στην υπεράσπιση των θεμελιωδών αρχών που αντιπροσωπεύει και θα τις μεταδώσει κατάλληλα στους πολίτες ώστε να μη χάσουν αυτήν τη γενιά.»

Οι φοιτητές έχουν ορκιστεί να συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις μέχρι η χώρα να υιοθετήσει ένα σύστημα «που εκτιμά τις γνώσεις και την εργασία, όχι την υπακοή και τη σιγή».