Tarihin ilk salgını: Antik DNA, dünyanın ilk pandemisinin ardındaki gizemi çözdü

Bilim insanları olağanüstü bir buluşla, dünyanın kayıtlara geçmiş en eski salgınının ardındaki ölümcül bakterinin izini ilk kez merkez üssüne kadar sürdüler.

Bundan bin 500 yıl önce Doğu Akdeniz'i harap eden Justinianus Vebası uzun zamandır tarihi metinlerde anlatılıyordu; ancak şimdiye kadar bundan sorumlu olan mikrop bir sır olarak kalmıştı.

Araştırmacılar Ürdün'deki Jerash harabelerinin altındaki bir toplu mezarda Yersinia pestis bakterisinin izlerini tespit ederek Jüstinyen Vebası'nın ilk doğrudan biyolojik kanıtını sağladılar.

Çalışmanın başyazarı ve USF Halk Sağlığı Koleji'nde doçent olan Rays HY Jiang, "Yüzyıllar boyunca, yıkıcı bir hastalığı tanımlayan yazılı anlatılara güvendik, ancak vebanın varlığına dair somut biyolojik kanıtlardan yoksunduk," dedi.

"Bulgularımız, bu pandeminin imparatorluğun kalbinde nasıl ortaya çıktığına dair ilk doğrudan genetik pencereyi sunarak bu bulmacanın eksik parçasını sağlıyor."

Yersinia pestis bir pandemiye nasıl neden oldu?

MS 541 yılında başlayan Justinianus Vebası, dünyanın kayıtlara geçen ilk salgınına işaret ediyor. Doğu Akdeniz'i ve Bizans İmparatorluğu'nu kasıp kavuran bu salgın, bazı tarihçilere göre tarihin en ölümcül pandemilerinden biriydi ve iki yüzyıl boyunca tekrarlanarak tahminen 15 ila 100 milyon insanın ölümüne yol açtı.

Vebanın ardındaki gizem ise şimdi çözüldü: araştırmacılar, 1346'daki Kara Ölüm de dahil olmak üzere daha sonraki salgınlardan sorumlu olan aynı bakteri olan Yersinia pestis'in neden olduğuna inanıyor.

Zoonotik bakteri öncelikle kemirgenleri, özellikle de insanlarla yakın temas halinde yaşayan fareleri istila eden pireler yoluyla yayılır ve pnömonik formunda doğrudan insanlar arasında da bulaşabilir.

1.500 yıllık gizemi çözmek

Güney Florida Üniversitesi ve Florida Atlantik Üniversitesi'nden disiplinler arası bir ekip tarafından yürütülen yeni çalışmada, Jerash'ın antik Roma hipodromunun altındaki mezar odalarından çıkarılan sekiz insan dişi ileri DNA teknikleri kullanılarak incelendi.

DNA, kurbanların neredeyse aynı Y pestis türlerini paylaştığını ortaya koyarak, bakterinin MS 550 ile 660 yılları arasında imparatorluktaki varlığını doğruladı. Bulgular, kitlesel ölümlere ilişkin tarihsel anlatılarla uyumlu, hızlı ve ölümcül bir salgına işaret ediyor.

Jiang, "Jerash bölgesi, antik toplumların halk sağlığı felaketlerine nasıl tepki verdiğine dair nadir bir bakış açısı sunuyor" dedi.

"Jerash, Doğu Roma İmparatorluğu'nun önemli şehirlerinden biriydi ve görkemli yapılarıyla belgelenmiş bir ticaret merkeziydi. Bir zamanlar eğlence ve sivil gurur için inşa edilen bir mekanın acil bir durumda toplu mezarlığa dönüşmesi, kent merkezlerinin nasıl büyük olasılıkla bunaldığını gösteriyor."

ilgili bir çalışma, Y pestis'in Justinianus salgınından önce binlerce yıl boyunca insan popülasyonları arasında dolaştığını göstermektedir. Ayrıca, Kara Ölüm ve günümüzdeki tek tük vakalar da dahil olmak üzere daha sonraki salgınların tek bir kaynaktan değil, hayvan rezervuarlarından bağımsız olarak ortaya çıktığını öne sürüyor.

Jiang, "Birkaç bin yıldır veba ile mücadele ediyoruz ve bugün hala insanlar vebadan ölüyor" dedi.

"COVID-19 gibi o da evrim geçirmeye devam ediyor ve kontrol altına alma önlemlerinin ondan kurtulamayacağı açık. Dikkatli olmalıyız, ancak tehdit asla ortadan kalkmayacak".