Ο Ελληνοαμερικανός Τζον Μαρτίνης μεταξύ των τριών επιστημόνων που έλαβαν το Νόμπελ Φυσικής

Ο Ελληνοαμερικανός Τζον Μαρτίνης ήταν μεταξύ των τριών επιστημόνων που κέρδισαν το Νόμπελ Φυσικής 2025 για το έργο τους στην κβαντομηχανική και συγκεκριμένα «για την ανακάλυψη μακροσκοπικής κβαντομηχανικής διάνοιξης σηράγγων και κβάντωσης ενέργειας σε ηλεκτρικό κύκλωμα».

Τζον Κλαρκ και Μισέλ Ντεβορέ ήταν οι άλλοι δύο επιστήμονες που μοιράστηκε το βραβείο.

Ποιος είναι ο Τζον Μαρτίνης

Από τα πρώτα του βήματα στην επιστήμη, ο καθηγητής Τζον Μαρτίνης (John M. Martinis) έδειξε το πάθος του για την κατανόηση της κβαντικής μηχανικής σε μακροσκοπική κλίμακα.

Το 2014, η Google Quantum AI Lab ανακοίνωσε μια στρατηγική συνεργασία με τον Μαρτίνη και την ερευνητική του ομάδα, σε μια συμφωνία εκατομμυρίων δολαρίων, με στόχο την ανάπτυξη ενός λειτουργικού κβαντικού υπολογιστή βασισμένου στα υπεραγώγιμα qubits.

Υπό την καθοδήγησή του, η ομάδα της Google πέτυχε το 2019 ένα ορόσημο για την επιστήμη: την κατασκευή ενός κβαντικού υπολογιστή που ολοκλήρωσε έναν υπολογισμό σε μόλις 200 δευτερόλεπτα – διαδικασία που θα απαιτούσε χιλιάδες χρόνια σε έναν συμβατικό υπερυπολογιστή. Η Google χαρακτήρισε την επίδοση αυτή ως απόδειξη του «κβαντικού πλεονεκτήματος».

Μετά την αποχώρησή του από την Google το 2020, ο Martinis εντάχθηκε στη Silicon Quantum Computing (SQC), μια αυστραλιανή νεοφυή επιχείρηση που ίδρυσε η καθηγήτρια Michelle Simmons στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας. Εκεί συνέχισε το όραμά του για την κατασκευή ενός εμπορικά αξιοποιήσιμου κβαντικού υπολογιστή. Όπως έχει δηλώσει, επέλεξε τη SQC επειδή τον εντυπωσίασε η μοναδική τεχνική κατασκευής σε ατομική κλίμακα που εφαρμόζει η ομάδα της Simmons — μια μέθοδος που, όπως τόνισε, δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο.

«Η πρότασή τους ήταν η πιο ενδιαφέρουσα για μένα. Η δημιουργία ενός κβαντικού υπολογιστή είναι η δια βίου φιλοδοξία μου. Αν το καταφέρουμε, θα είναι ένα επίτευγμα με τεράστιο αντίκτυπο για την ανθρωπότητα», είχε δηλώσει στο Greek Herald το 2020.

Διακρίσεις και βραβεία

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει αναγνωρίσει κατ’ επανάληψη τη συμβολή του. Το 2014 τιμήθηκε με το Βραβείο Fritz London για τη συνεισφορά του στη Φυσική Χαμηλών Θερμοκρασιών, ενώ το 2021 έλαβε το Βραβείο John Stewart Bell για τις πρωτοποριακές του επιδόσεις στον τομέα της κβαντικής πληροφορίας.

Η κορύφωση ήρθε το 2025, όταν τιμήθηκε με το Νόμπελ Φυσικής για την ανακάλυψη της μακροσκοπικής κβαντομηχανικής σήραγγας και του κβαντισμού ενέργειας σε ηλεκτρικά κυκλώματα — μια θεμελιώδη ανακάλυψη για την κατανόηση και ανάπτυξη των κβαντικών συστημάτων.

Σήμερα, ο Τζον Μαρτίνης παραμένει ενεργός στην έρευνα και στην προσπάθεια για τη δημιουργία λειτουργικών και εμπορικά βιώσιμων κβαντικών υπολογιστών, συνεχίζοντας να μοιράζεται τη γνώση και την εμπειρία του μέσα από διεθνείς επιστημονικές συνεργασίες.

Τα βραβεία Νόμπελ δημιουργήθηκαν από τον Σουηδό εφευρέτη Άλφρεντ Νόμπελ, ο οποίος πέθανε το 1896. Συνοδεύονται από χρηματικό έπαθλο ύψους 11 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών, δηλαδή πάνω από 997.000 ευρώ.

Από το 1901 έως το 2024, απονεμήθηκαν 118 βραβεία Νόμπελ στη φυσική. Πέντε από τους 227 νικητές του βραβείου φυσικής ήταν γυναίκες, συμπεριλαμβανομένης της Μαρί Κιουρί το 1903.

Το περσινό βραβείο φυσικής απονεμήθηκε στον φυσικό Τζον Χόπφιλντ και στον επιστήμονα πληροφορικής Τζέφρι Χίντον, ο οποίος θεωρείται ένας από τους νονούς της τεχνητής νοημοσύνης (AI).

Οι ανακαλύψεις τους στη δεκαετία του 1980 επέτρεψαν τη μηχανική μάθηση με τεχνητά νευρωνικά δίκτυα και άνοιξαν το δρόμο για τις σύγχρονες ανακαλύψεις στην ΤΝ.

Τα υπόλοιπα βραβεία Νόμπελ του 2025, που απονέμονται για προόδους στη χημεία, τη λογοτεχνία και προς την ειρήνη, θα ανακοινωθούν κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Το οικονομικό βραβείο θα απονεμηθεί στις 13 Οκτωβρίου.

Οι νομπελίστες θα παραλάβουν τα βραβεία τους σε τελετή απονομής στη Σουηδία τον Δεκέμβριο.