Kanada, AB'nin 28. üye ülkesi olmak için başvuruda bulunabilir mi?

Sosyal medya, ABD Başkanı Donald Trump'ın Ottava'yı Avrupa'nın kucağına iten son tehditlerinin ardından Kanada'nın Avrupa Birliği'ne katılmasını isteyen Avrupalılar ve Kanadalılarla dolup taşıyor.

Reddit ve X'teki paylaşımlar, sosyal medya kullanıcılarının, Trump yönetiminin Kanada'yı 51. eyalet yapmakla tehdit ettiği ve geleneksel müttefiklerine gümrük vergileri uyguladığı bir dönemde, Kanada'nın Washington ile bağlarını koparmak için AB'ye katılabileceğini ve katılması gerektiğini öne süren yorumlarıyla dolu.

Kanada'nın 28. üye ülke olmasını savunanlar, Avrupa tarzı kamu sağlık sistemini, benzersiz İngilizce ve Fransızca konuşulan kültürünü ve NATO üyeliğini AB'ye katılma nedenlerinden bazıları olarak gösteriyor.

Yeni Başbakan Mark Carney'nin göreve geldiğinden bu yana ilk resmi yurt dışı gezisi olan ve Trump'ın son dönemdeki kavgacı tutumunu görüşmek üzere Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile bir araya geldiği eski kıta ziyareti sırasında Kanada'nın Avrupalı köklerine atıfta bulunmasının ardından bu türden yeni paylaşımlar arttı.

"Fransa'nın ve tüm Avrupa'nın, Avrupalı olmayan ülkelerin en Avrupalısı olan Kanada ile şevkle çalışmasını sağlamak istiyorum," diyen Carney, "ABD ile mümkün olan en olumlu ilişkileri sürdürmek" istediğini de sözlerine ekledi.

Ziyaret, Abacus Data tarafından Şubat ayı sonunda yayınlanan ve Kanadalıların yüzde 44'ünün ülkelerinin AB'ye katılması gerektiğine inandığını, buna karşılık yüzde 34'ünün katılmaması gerektiğini söylediğini ortaya koyan bir anketin ardından gerçekleşti.

Peki bu gerçekten mümkün mü? Kanada gerçekten AB'ye katılabilir mi?

AB yasaları ne diyor?

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in sözcüsü Paula Pinho, Mart ayının başlarında verdiği bir brifingde anket sonuçlarının AB'nin çekiciliğini göstermesinden dolayı "onur duyduklarını" söyledi ancak Avrupa Birliği Antlaşması'nın 49. Maddesi'nin sadece Avrupa devletlerinin AB üyeliği için başvurabileceğini söylediğini de sözlerine ekledi.

Antlaşma, "Madde 2'de belirtilen değerlere saygı duyan ve bunları desteklemeye kararlı olan her Avrupa Devleti Birliğe üye olmak için başvurabilir," diyor.

Bununla birlikte, antlaşma bir "Avrupa Devleti"ni neyin oluşturduğunu tam olarak ortaya koymamaktadır.

Ancak 1992 yılında o zamanki Avrupa Toplulukları Komisyonu tarafından hazırlanan bir belge, coğrafi ve kültürel bağların önemini vurgulayarak bize bir ipucu vermektedir.

"'Avrupalı' terimi resmi olarak tanımlanmamıştır," diyor. "Avrupa kimliğine katkıda bulunan coğrafi, tarihi ve kültürel unsurları bir araya getirmektedir."

Belge şöyle devam ediyor: "Yakınlık, fikirler, değerler ve tarihsel etkileşimin ortak deneyimi basit bir formüle sığdırılamaz ve sonraki her nesilde gözden geçirilmeye tabidir."

Ghent Üniversitesi'nde AB hukuku profesörü olan Peter Van Elsuwege'ye göre diğer kıtasal örgütler de Avrupalılık için bir barometre görevi görebilir.

EuroVerify'a konuşan Van Elsuwege, "Bir başka referans noktası da Avrupa Konseyi üyeliğidir, zira bu örgüt de sadece 'Avrupa Devletlerine' açıktır" dedi. "Dolayısıyla, Avrupa Konseyi üyeliği 'Avrupa'nın sınırları' hakkında bir fikir vermektedir."

AB'den önce kurulmuş olan Avrupa Konseyi'nin tüzüğünde şöyle denmektedir: "Herhangi bir Avrupa Devleti... Bakanlar Komitesi tarafından Avrupa Konseyi'ne üye olmaya davet edilebilir."

Daha önce Avrupalı olmayan herhangi bir ülke AB'ye katılmak için başvuruda bulundu mu?

Kıta Avrupası dışından ülkeler daha önce AB'ye katılmayı talep etmiş ve hatta sonunda katılmışlardır.

Kültürel ve siyasi olarak Avrupalı olan ancak coğrafi olarak Batı Asya'da yer alan Güney Kıbrıs, 2004 yılında AB'ye tam üye olmuştur.

Türkiye, katılım müzakereleri yıllardır durmuş olmasına rağmen resmi bir AB aday ülkesidir.

Fas ise 1987 yılında katılmak için başvurmuş ancak Avrupa ülkesi olmadığı için reddedilmişti.

Van Elsuwege'ye göre Güney Kıbrıs ve Türkiye'nin aksine Fas'ın ve Kanada'nın Avrupa Konseyi üyesi olmaması, AB'ye katılmasının önündeki en büyük engellerden biri.

"Kanada - tıpkı geçmişte Fas'ın olduğu gibi - 'Avrupa devleti' kriterini karşılamıyor," dedi. "Özellikle Kanada coğrafi olarak Avrupa'da yer almıyor, Avrupa Konseyi üyesi değil ve Avrupa'nın kültürel gelişimiyle eski bir bağı yok."

Van Elsuwege bu durumun Güney Kıbrıs ve Türkiye için temelde farklı olduğunu belirtti. İlkinde Avrupa Komisyonu, Güney Kıbrıs'ın Avrupa kültür ve medeniyetinin gelişimindeki rolünün yanı sıra kıtanın geri kalanıyla olan yakın kültürel, siyasi ve ekonomik bağlarının başvuruyu kabul edilebilir kıldığına karar verdi.

Türkiye'nin "Avrupa devleti" olarak kabul edilmesinde ise coğrafyası ve tarihi rol oynamaktadır.

Van Elsuwege, "Avrupa Ekonomik Topluluğu ile Türkiye arasında 1963 yılında imzalanan ve Türkiye'nin gelecekte yapacağı olası bir üyelik başvurusuna atıfta bulunan ortaklık anlaşmasında da zaten bu durum söz konusuydu," dedi.

"Dolayısıyla (Güney) Kıbrıs ve Türkiye, Kanada'nın Madde 49 kapsamında potansiyel olarak bir 'Avrupa devleti' olarak kabul edilebileceği sonucuna varmak için emsal olarak görülemeyecek oldukça spesifik vakalardır."

Dolayısıyla en olası sonuç, Kanada'nın kültürel, siyasi ya da coğrafi olarak Avrupalı olmadığı için yasal olarak AB'ye katılamayacağı ve bu nedenle Kanada'nın varsayımsal bir başvurusunun anlaşmaların yasal olarak gözden geçirilmesini gerektireceğidir.