Οι υπουργοί της ΕΕ αίρουν το αδιέξοδο για τη μείωση των εκπομπών CO2 έως το 2040 εν μέσω πολιτικής πίεσης

Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Περιβάλλοντος υποστήριξαν την Τετάρτη μια αποδυναμωμένη αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για το κλίμα, μετά την ενσωμάτωση αρκετών ελαστικοποιήσεων που θα βοηθούσαν τα κράτη μέλη να μειώσουν κατά 90% τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) έως το 2040.

Η αναθεωρημένη νομοθεσία είναι ένας συμβιβασμός που η δανική Προεδρία, η οποία ηγείται του μπλοκ των 27 κρατών μελών της ΕΕ, θεώρησε απαραίτητο για να κλείσει η συμφωνία.

"Ακούσαμε και συνεργαστήκαμε με όλα τα μέρη γύρω από το τραπέζι που μας έφερε σε έναν πολύ καλό συμβιβασμό", δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τη δράση για το κλίμα Wopke Hoekstra.

"Συμφωνήσαμε σε έναν νομικά δεσμευτικό επικεφαλής στόχο για το 2040 ύψους -90%, με εγχώριο στόχο 85% και μέχρι 5% διεθνείς πιστώσεις. Επιβεβαιώσαμε τις ευελιξίες που έχουμε θέσει στο τραπέζι", εξήγησε.

Οι υπουργοί συμφώνησαν σε έναν υψηλότερο όγκο μορίων ρύπων για τις βιομηχανίες, ώστε να διευκολυνθεί η πορεία τους προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2040, μετά από πολιτικό αδιέξοδο και μακρές συνομιλίες το βράδυ της Τρίτης, οι οποίες κατέληξαν σε μια σφυρηλατημένη συμφωνία μόλις το πρωί της Τετάρτης.

Το αδιέξοδο απείλησε την ικανότητα του μπλοκ να συμφωνήσει σε έναν δεσμευτικό κλιματικό στόχο, που θεωρείται από πολλούς ως τεράστιο εμπόδιο στην ικανότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας να ευημερήσει.

Η συμφωνία που επετεύχθη διευθέτησε τις πιστώσεις ρύπων - τα λεγόμενα διεθνή πιστωτικά μόρια άνθρακα - σε ποσοστό έως 5%, από το 3% που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, άλλο ένα ποσοστό έως 5% θα μπορούσε να εξεταστεί ως μέρος μιας ρήτρας αναθεώρησης εάν το μπλοκ αποκλίνει από την πορεία μείωσης κατά 90%.

Η Φινλανδία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Ισπανία και η Σουηδία ήταν μεταξύ των πιο φιλόδοξων χωρών που επιδιώκουν τη διατήρηση του στόχου του 3% για τις πιστώσεις ρύπων, ενώ η Γαλλία και η Ιταλία πίεζαν για 5% και η Πολωνία ζήτησε 10%.

Οι υπουργοί Περιβάλλοντος συμφώνησαν να διατηρήσουν το έτος 2036, που πρότεινε το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, ως ημερομηνία έναρξης της χρήσης των μορίων ρύπων. Ωστόσο, θα εξεταστεί το ενδεχόμενο μιας πιλοτικής περιόδου μεταξύ 2031 και 2035.

"Η δοκιμαστική περίοδος είναι για να δείξουμε σε ορισμένα μέρη ότι είμαστε υπέρ της χρήσης αυτών των πιστωτικών μορίων, αλλά μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Πρέπει να υποστηριχθεί επιστημονικά", δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ στο Euronews.

Τα πιστωτικά μόρια άνθρακα είναι εμπορεύσιμα πιστοποιητικά τα οποία η βιομηχανία μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αντισταθμίσει μέρος των εκπομπών της και να δημιουργήσει οικονομικά κίνητρα για τη μείωση της ρύπανσης.

Κάθε πίστωση αντιπροσωπεύει έναν μετρικό τόνο CO2 που μειώνεται ή δεσμεύεται από την ατμόσφαιρα. Οι περιβαλλοντικές ομάδες εκφράζουν έντονα την αντίθεσή τους στις πιστώσεις άνθρακα, υποστηρίζοντας ότι δεν μειώνουν τη ρύπανση, αλλά απλώς τη μεταφέρουν σε χώρες με χαμηλότερο εισόδημα.

Για να συμφωνήσουν για τον κλιματικό στόχο του 2040, οι πιο φιλόδοξες χώρες έπρεπε να κάνουν παραχωρήσεις, τις οποίες ορισμένοι θεώρησαν "αρκετά επώδυνες", δήλωσαν διπλωμάτες της ΕΕ, αλλά απαραίτητες για την επίτευξη ειδικής πλειοψηφίας, που είναι απαραίτητη για την επίτευξη συμφωνίας.

Η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Πολωνία δεν υποστήριξαν την αναθεώρηση του νόμου. Το Βέλγιο και η Βουλγαρία απείχαν.

Η ΕΕ αναθεωρεί τον ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, ο οποίος θέτει το μπλοκ σε πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Ο νόμος απαιτεί από την ΕΕ να θέσει έναν κλιματικό στόχο για το 2040, ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των κλιματικών στόχων του 2030 και του 2050.

Αρκετές χώρες της ΕΕ φοβούνται ότι οι προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2040 θα βλάψουν σημαντικά την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών βιομηχανιών. Οι αυστηρότερες πολιτικές για το κλίμα και οι αυστηρότεροι περιβαλλοντικοί κανονισμοί αυξάνουν το κόστος παραγωγής, ιδίως για ενεργοβόρους τομείς όπως ο χάλυβας, υποστηρίζουν.

Σύμφωνα με τον νόμο του μπλοκ για το κλίμα, στόχος είναι η απαλλαγή από τον άνθρακα των παραδοσιακών διαδικασιών της βαριάς βιομηχανίας μέσω τεχνολογιών όπως η δέσμευση του άνθρακα και η ηλεκτροκίνηση. Οι καθαρές τεχνολογίες, όπως οι αντλίες θερμότητας και τα ηλεκτρικά οχήματα, αποτελούν επίσης μέρος της διαδικασίας για τη σταδιακή απαλλαγή της οικονομίας του μπλοκ από τον άνθρακα.

Πολλές χώρες της ΕΕ με καλές επιδόσεις στην καθαρή παραγωγή ενέργειας ή γενικά σε καλό δρόμο για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, υποστηρίζουν τον κλιματικό στόχο του 2040, αλλά άλλες είναι πιο επιφυλακτικές.

Ταυτόχρονα, το μπλοκ δέχεται πιέσεις να φτάσει στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα, COP30, την επόμενη εβδομάδα με μια σαφή και φιλόδοξη θέση, καθώς ο εγχώριος κλιματικός στόχος της ΕΕ θα χρησιμεύσει ως βάση για τον υπολογισμό του κλιματικού στόχου του μπλοκ για το 2035, τον οποίο πρόκειται να παρουσιάσει στην πόλη Μπελέμ της Βραζιλίας.

Επιτρεπτικές συνθήκες πολιτικής

Οι διεθνείς πιστώσεις άνθρακα, η απομάκρυνση άνθρακα και μια ρήτρα αναθεώρησης συγκαταλέγονται στις ευελιξίες που βοήθησαν στη σφυρηλάτηση της ευαίσθητης συμφωνίας της Τετάρτης, παρά το γεγονός ότι τα πιο φιλόδοξα κράτη μέλη εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με την αξιοπιστία του μπλοκ στα μάτια των επενδυτών που χρειάζονται πολιτική βεβαιότητα για να ξεκλειδώσουν την καθαρή τεχνολογία.

Οι τελευταίες τροποποιήσεις του κειμένου που είδε το Euronews περιλάμβαναν επίσης ένα φρένο έκτακτης ανάγκης, που πρότεινε η Γαλλία, σχετικά με τις εκπομπές CO2 και τις απομακρύνσεις από δραστηριότητες που σχετίζονται με τη γη. Ωστόσο, το μέτρο αυτό μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο μετά από πέντε χρόνια από την έναρξη ισχύος του νόμου.

Με τη φθίνουσα υγεία των δασών και τις ακόμη υπολειτουργούσες τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, το φρένο έκτακτης ανάγκης επιδιώκει να βρει άλλους τρόπους για να αντισταθμίσουν οι χώρες της ΕΕ τις εκπομπές που διαφορετικά θα κάλυπταν οι φυσικές καταβόθρες άνθρακα.

"Πρέπει να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με το σε τι μπορεί να συμβάλει η απομάκρυνση CO2 από τη γη και τα δάση ... Χρειάζονται διασφαλίσεις ότι άλλοι τομείς δεν μπορούν να καλύψουν τις ελλείψεις σε αυτόν τον τομέα", δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.

"Ο κίνδυνος να μην υπάρχει ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα είναι μεγαλύτερος από το να υπάρχει ρήτρα αναθεώρησης", δήλωσε την Τρίτη ένας διπλωμάτης της ΕΕ από μια φιλόδοξη χώρα, σημειώνοντας την πίεση για την υιοθέτηση μιας θέσης.

Μετά από μήνες αδιεξόδου, οι πιο φιλόδοξες χώρες πιστεύουν ότι η ύπαρξη ενός αναθεωρημένου εγχώριου νόμου για το κλίμα είναι υψίστης σημασίας για να μπορέσει η ΕΕ να συμφωνήσει τελικά σε έναν παγκόσμιο κλιματικό στόχο που θα παρουσιάσει στην COP30.

"Εάν μπορέσουμε να έχουμε έναν νόμο για το κλίμα με 90%, μπορούμε να ζήσουμε με ένα εύρος για τον κλιματικό στόχο του 2035 που θα παρουσιάσουμε στην COP30", δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, αναφερόμενος στη δήλωση προθέσεων με εύρος μεταξύ 66,25% και 72,5% που συμφώνησαν οι υπουργοί Περιβάλλοντος της ΕΕ τον Σεπτέμβριο.

Εξισορρόπηση του κλίματος και της άμυνας με την ανταγωνιστικότητα

Παρά την υποστήριξη της αναθεώρησης της νομοθεσίας της ΕΕ για το κλίμα, ο Γερμανός υπουργός Περιβάλλοντος Carsten Schneider δήλωσε ότι η ψηφοφορία της Τετάρτης ήταν θέμα αυτοδιάθεσης και αυτάρκειας για την ΕΕ, υπογραμμίζοντας τις προκλήσεις ανταγωνιστικότητας που αντιμετωπίζει το μπλοκ.

"Από τη μία πλευρά, μας προκαλεί ένας μεγάλος εταίρος, οι ΗΠΑ, οι οποίες αποχαιρέτησαν τη διεθνή πολιτική προστασίας του κλίματος. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την Κίνα από την πλευρά της ανταγωνιστικότητας", δήλωσε ο Σνάιντερ στους δημοσιογράφους.

Ο Γερμανός υπουργός υποστήριξε ότι η ΕΕ πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των καθαρών τεχνολογιών και καινοτομιών, σημειώνοντας ότι αυτές θα ωφελήσουν τις μελλοντικές αγορές.

"Ο συνδυασμός της περιβαλλοντικής προστασίας, της πολιτικής για την προστασία του κλίματος και της οικονομικής πολιτικής είναι κεντρικής σημασίας", πρόσθεσε ο Γερμανός υπουργός.

Ο υπουργός Περιβάλλοντος της Τσεχίας, Petr Hladík, δήλωσε ότι οι οικονομίες των κεντρικών και ανατολικών χωρών αγωνίζονται και επέμεινε στην τεχνολογική ουδετερότητα, ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να χρησιμοποιούν τα πιο οικονομικά αποδοτικά μέσα για την επίτευξη των κλιματικών στόχων.

"Θα πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου ότι για ορισμένες χώρες το μερίδιο των βιομηχανιών που είναι δύσκολο να απαλλαγούν από τον άνθρακα - χημεία, χάλυβας, τσιμέντο, γυαλί - είναι μεγάλο. Σε αυτούς τους τομείς, οι τεχνολογίες δεν είναι επαρκώς προηγμένες", πρόσθεσε ο Hladík.

Εκτός από την ευαίσθητη εξισορρόπηση μεταξύ ανταγωνιστικότητας και κλιματικών φιλοδοξιών, η Ρουμανία υπενθύμισε την τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση, σημειώνοντας τον "αιματηρό πόλεμο" στα σύνορα της ΕΕ και της Ρουμανίας και το πόσο πολύ έχει αλλάξει το τοπίο από τότε που εγκρίθηκε ο νόμος για το κλίμα το 2021.

Η τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση "απαιτεί από τους πολίτες και τις εταιρείες να καλύψουν τις αμυντικές δαπάνες που αυξήθηκαν εκθετικά σε σύντομο χρονικό διάστημα", δήλωσε η Ρουμάνα υπουργός Περιβάλλοντος Diana-Anda Buzoianu.

Η ψηφοφορία της Τρίτης ξεκλείδωσε ένα πολιτικό αδιέξοδο σε επίπεδο Συμβουλίου, ανοίγοντας την πόρτα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συζητήσει τώρα το θέμα.

Οι νομοθέτες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα ψηφίσουν τώρα για τον κλιματικό στόχο του 2040 και θα συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις με τις χώρες της ΕΕ.