Η ΕΕ κινδυνεύει να διοχετεύσει κονδύλια για το κλίμα σε αμφιλεγόμενα έργα, λένε οι εμπειρογνώμονες

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε έναν κατάλογο 235 διασυνοριακών ενεργειακών έργων που κινδυνεύουν να παρατείνουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων, παρόλο που επωφελούνται από την πρόσβαση στη χρηματοδότηση της ΕΕ για το κλίμα, σύμφωνα με εμπειρογνώμονες και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών.

Τουλάχιστον 100 έργα υποδομών υδρογόνου είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση βάσει του νόμου του μπλοκ για την ανάπτυξη διασυνοριακών ενεργειακών υποδομών.

Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι πάνω από το 90% των έργων αυτών υποβλήθηκαν από φορείς εκμετάλλευσης φυσικού αερίου, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την αναθεώρηση του νόμου το 2022, η οποία αποσκοπεί στην ευθυγράμμιση των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της ΕΕ των 27.

Η συνολική επένδυση για τα έργα αυτά ξεπερνά τα 80 δισεκατομμύρια ευρώ, εξαιρουμένων των σημαντικών επιδοτήσεων που απαιτούνται για τη δημιουργία ζήτησης υδρογόνου. Οι εμπειρογνώμονες προειδοποιούν ότι τα έργα αγωγών θα είναι ιδιαίτερα δαπανηρά και είναι πιθανό να καταλήξουν στη μεταφορά φυσικού αερίου.

Ορισμένα από αυτά περιλαμβάνουν ένα σχεδιαζόμενο δίκτυο αγωγών υδρογόνου που θα συνδέει πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Ολλανδίας , του Βελγίου, της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, για τη διευκόλυνση της μεταφοράς υδρογόνου.

Άλλα έργα συνδέουν περιοχές της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας, της Ελλάδας και της Βουλγαρίας.

Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως η Food & Water Action Europe, το CEE Bankwatch Network και πολλές άλλες, υποστηρίζουν ότι τα έργα αυτά καταδεικνύουν πώς τα παλιά έργα αγωγών ορυκτού φυσικού αερίου παρουσιάζονται τώρα ως "έτοιμα για υδρογόνο".

"Χωρίς αξιόπιστο εφοδιασμό ανανεώσιμου υδρογόνου στον ορίζοντα, αυτοί οι αγωγοί, αν ποτέ κατασκευαστούν, πιθανότατα θα μεταφέρουν υδρογόνο με βάση τα ορυκτά για χρόνια, ενώ παράλληλα θα λαμβάνουν δημόσια χρήματα που προορίζονται για την ενεργειακή μετάβαση", αναφέρεται σε κοινή δήλωση της ομάδας των οργανώσεων πολιτών.

Ο Gligor Radečić, επικεφαλής της εκστρατείας του δικτύου CEE Bankwatch Network, αμφισβήτησε επίσης την αξιοπιστία της διαδικασίας επιλογής αυτών των διασυνοριακών έργων και τις επιπτώσεις της στις προσπάθειες της Ευρώπης για την απαλλαγή από τον άνθρακα.

"Η διαδικασία εξακολουθεί να παραχωρεί κεντρικό ρόλο στην ENTSOG, έναν βιομηχανικό φορέα που εκπροσωπεί τις ίδιες τις εταιρείες που πρόκειται να επωφεληθούν από αυτό το ειδικό καθεστώς. Αυτή η εγγενής σύγκρουση συμφερόντων υπονομεύει την εμπιστοσύνη στο σύστημα", δήλωσε ο Radečić.

Φιλοδοξίες έναντι αναγκών της αγοράς

Μια έκθεση του 2024 από τις ρυθμιστικές αρχές ενέργειας του μπλοκ, ACER, προειδοποιεί ότι τα τρέχοντα σχέδια δικτύων υδρογόνου βασίζονται σε "φιλοδοξίες και όχι σε συγκεκριμένες ανάγκες της αγοράς", αυξάνοντας τον κίνδυνο υπερεπενδύσεων και ανεπαρκούς χρήσης των υποδομών που τελικά θα πληρώσουν οι πολίτες.

Ο George Verberg, πρώην διευθύνων σύμβουλος του ολλανδικού φορέα εκμετάλλευσης δικτύου Gasunie και πρώην πρόεδρος τόσο της Eurogas όσο και της Διεθνούς Ένωσης Φυσικού Αερίου, μοιράστηκε παρόμοιες ανησυχίες, λέγοντας ότι τα οικονομικά στοιχεία των σχεδίων υποδομών υδρογόνου της ΕΕ "απλώς δεν στέκουν".

"Πολλοί από τους αγωγούς που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον κατάλογο είναι υφιστάμενοι αγωγοί φυσικού αερίου, με την πρόθεση να επαναχρησιμοποιηθούν για τη μεταφορά υδρογόνου. Οι επιπτώσεις του κόστους αυτού, για να καταστεί ασφαλές και λειτουργικά αποτελεσματικό, θα ήταν δυσανάλογες", δήλωσε ο Verberg.

Ο Ολλανδός πρόσθεσε ότι οι εκτιμήσεις για το κόστος της μετασκευής των αγωγών από τις εταιρείες παροχής αερίου είναι υπερβολικά αισιόδοξες.

"Με χαμηλή ετοιμότητα της αγοράς, οι επενδύσεις σε αγωγούς υδρογόνου μεγάλων αποστάσεων είναι πρόωρες", δήλωσε ο Verberg, προσθέτοντας ότι ένα τέτοιο εγχείρημα θα αυξήσει περαιτέρω το κόστος της αναγκαίας ενεργειακής μετάβασης, αυξάνοντας τον κίνδυνο οι πολίτες ή οι φορολογούμενοι να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στην πολιτική ενεργειακής μετάβασης της ΕΕ.

Αντ' αυτού, ο Verberg συνέστησε στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να υιοθετήσουν μια πιο μετρημένη, περιφερειακή προσέγγιση για την υποδομή υδρογόνου, ξεκινώντας από τοπικά βιομηχανικά συμπλέγματα όπου η προσφορά και η ζήτηση μπορούν να συνδυαστούν ταχέως.

Παρόμοιες ανησυχίες εξέφρασε ο Paul Martin, συνιδρυτής του Hydrogen Science Coalition και επικεφαλής συγγραφέας ενός εγγράφου του 2024 που εξετάζει τις προκλήσεις της χρήσης του συστήματος φυσικού αερίου για το υδρογόνο.

Ο Martin υποστηρίζει ότι η "υποτονική ανάπτυξη που μαστίζει" την αγορά υδρογόνου καθιστά μη ρεαλιστικό να περιμένουμε από αυτούς τους αγωγούς να μεταφέρουν ανανεώσιμο υδρογόνο.

"Τα περισσότερα έργα στην καλύτερη περίπτωση σχεδιάζουν να μεταφέρουν υδρογόνο που παράγεται από ορυκτά καύσιμα και όχι πράσινο υδρογόνο που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας", δήλωσε ο Martin.

Στόχοι της ΕΕ για το υδρογόνο

Βάσει του νόμου της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το μπλοκ έχει οριστεί να παράγει 10 εκατομμύρια τόνους υδρογόνου έως το 2030 και προβλέπεται να εισάγει επιπλέον 10 εκατομμύρια τόνους.

Για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου, η ΕΕ πρέπει να αυξήσει την ικανότητα ηλεκτρολυτών της. Το μπλοκ στοχεύει να επιτύχει παραγωγική ικανότητα 17,5 GW έως το 2025, με στόχο 40 GW ηλεκτρολυτών υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030.

Οι ηλεκτρολύτες διασπούν το νερό σε υδρογόνο και οξυγόνο χρησιμοποιώντας ηλεκτρική ενέργεια, ενώ ένας ανανεώσιμος ηλεκτρολύτης τροφοδοτείται από 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ηλιακή ή αιολική, για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου.

Η ΕΕ των 27 διαθέτει διάφορα ταμεία για την απελευθέρωση επενδύσεων σε βιώσιμα έργα και τη στήριξη της κλιματικής και ενεργειακής μετάβασης των κρατών μελών.

Μεταξύ αυτών είναι τα έργα που απαριθμήθηκαν από το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ τη Δευτέρα, γνωστά ως έργα κοινού ενδιαφέροντος (PCI) και έργα αμοιβαίου ενδιαφέροντος (PMI), τα οποία ανατίθενται κάθε δύο χρόνια και απολαμβάνουν προνομιακή πρόσβαση στη δημόσια χρηματοδότηση της ΕΕ καθώς και ταχεία αδειοδότηση.

Συνολικά 149 δράσεις έχουν χρηματοδοτηθεί από την ΕΕ από τότε, εκταμιεύοντας συνολικά 4,7 δισ. ευρώ σε 107 PCI και PMI.

Η Teresa Ribera, Εκτελεστική Αντιπρόεδρος για την Καθαρή, Δίκαιη και Ανταγωνιστική Μετάβαση, χαρακτήρισε τα έργα αυτά "τη σανίδα σωτηρίας" της ενεργειακής ένωσης του μπλοκ.

"Ενισχύουν το ενεργειακό μας σύστημα στην ΕΕ, ενοποιώντας τα πλεονεκτήματα 27 συμπληρωματικών συστημάτων, ανοίγοντας το δρόμο για μια Ευρώπη όπου η πράσινη, ανταγωνιστική και ασφαλής ενέργεια δεν είναι απλώς μια υπόσχεση, αλλά μια κοινή πραγματικότητα", δήλωσε η Ribera μετά την ανακοίνωση.

Οι ευρωπαίοι νομοθέτες και οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν τώρα δύο μήνες στη διάθεσή τους για να συμφωνήσουν ποια έργα θα επιλεγούν.