HIV salgınının seyrini değiştirecek ilaç düşük fiyatla geliyor

Yılda iki kez uygulanan HIV önleme iğnesi, 2027’den itibaren düşük gelirli 120 ülkede uygun maliyetle erişilebilir olacak.

Lenakapavir adı verilen ilaç, dünya genelinde yaklaşık 40,8 milyon kişiyi etkileyen HIV salgınının seyrini değiştirebilecek bir tıbbi atılım olarak görülüyor.

Yeni anlaşmaya göre lenakapavir iğnesinin eş değer versiyonu, yılda 40 dolar (34 euro) karşılığında satılacak. Bu fiyat, her gün alınması gereken ve hâlen en yaygın kullanılan ağız yoluyla alınan ile aynı seviyede. İlaç erişimini düşük gelirli ülkelerde iyileştirmek için çalışan Unitaid, bu planın özellikle küresel sağlık bütçelerinin kısıldığı ve ABD’nin PEPFAR gibi büyük HIV programlarının geleceğinin belirsiz olduğu bir dönemde önemli olduğunu belirtti.

Anlaşma, Avrupa İlaç Ajansı (EMA) ve ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) onaylarının ardından sadece birkaç hafta içinde yapıldı. Unitaid’den Jessica Burry, bunun jenerik ilaçların (orijinal bir ilaca eşdeğer bir alternatif olan ilaç) piyasaya en hızlı girişlerinden biri olduğunu söyledi:

“Piyasada daha fazla jenerik olması rekabeti artırır ve fiyatları düşürür.”

Tedavinin başlangıç maliyeti ise biraz daha yüksek olacak. İlk iğne ile birlikte hastaların iki gün boyunca dört tablet içmesi gerekiyor; bunun maliyeti yaklaşık 16,8 dolar (14 euro). Bu ek ilaçlar, korumanın hızla başlamasını sağlıyor. Sonraki altı aylık enjeksiyonlarda ise tablet desteğine gerek olmayacak.

Lenakapavir, HIV virüsünün vücutta çoğalmasını ve yayılmasını engelleyen bir tür önleyici tedavi (PrEP). Hem yetişkinlerde hem de ergenlerde HIV bulaşma riskini önemli ölçüde azaltıyor.

İlacın üreticisi Gilead, enjeksiyon şeklindeki bu iki kez yıllık tedaviyi 2024’ün en büyük tıbbi buluşlarından biri olarak duyurmuştu. Ancak zengin ülkelerde yıllık maliyeti kişi başına 28 bin doların (24 bin euro) üzerinde.

Gilead, düşük gelirli ülkelerde iki milyon kişiye daha düşük fiyatla ilacı sunma planlarını açıklamış, ayrıca altı jenerik üreticiye 120 düşük gelirli ülkede lenakapavir tedarik etme izni vermişti. Unitaid, bu süreçte Dr. Reddy’s Laboratories, Clinton Health Access Initiative (CHAI) ve Wits HIV Enstitüsü ile lojistik ve takvim konusunda çalıştı.

Burry, bazı ülkelerde ilacın başlangıç maliyetlerinin Küresel Fon gibi büyük sağlık bağışçıları tarafından karşılanacağını, diğerlerinde ise doğrudan hükümetlerce ödeneceğini söyledi. Özellikle Sahra Altı Afrika’da, HIV yükünün yüksek olduğu bölgelerde talebin şimdiden güçlü olduğunu belirtti.

Unitaid, Gilead anlaşmasının kapsamına girmeyen orta gelirli ülkelerde de düşük maliyetli lenakapavir erişimini artırmaya çalışıyor. Buna, HIV enfeksiyonlarının yükseldiği Brezilya da dahil.