Üç bilim insanı kuantum mekaniği üzerine çalışmalarıyla Nobel Fizik Ödülü'nü kazandı

Amerikan üniversitelerinden üç bilim insanı, kuantum mekaniği üzerine yaptıkları çalışmalarla 2025 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı.

Ödülün sahipleri; İngiltere doğumlu fizikçi ve California Üniversitesi, Berkeley emekli profesörü John Clarke; Fransa kökenli ve Yale Üniversitesi’nde uygulamalı fizik emekli profesörü Michel H. Devoret; ve California Üniversitesi, Santa Barbara’dan Amerikalı emekli profesör John M. Martinis oldu.

Kuantum mekaniği, maddenin ve ışığın atomik ve atom altı ölçekte nasıl davrandığını inceleyen bilim dalı. Akıllı telefonlardan bilgisayarlara, lazerlerden MR cihazlarına kadar pek çok teknolojinin temelinde bu bilim yer alıyor.

Nobel Komitesi’ne göre Clarke, Devoret ve Martinis, “bir elektrik devresinde makroskopik kuantum tünelleme ve enerji kuantizasyonu” konusundaki keşifleriyle ödüle layık görüldü.

Üçlü, 1980’lerde süperiletkenlerden inşa edilen bir elektrik sistemi kullanarak kuantumun özelliklerinin somut hale getirilebileceğini ortaya koyan deneyler gerçekleştirmişti.

Nobel Komitesi’nin açıklamasına göre ekip, sistemden bir akım geçirildiğinde ne olduğunu kontrol edip inceleyebildi ve böylece akımın “sanki bir duvarın içinden geçiyormuş gibi bir halden diğerine tünelleyebildiğini” ortaya koydu.

Sistem ayrıca enerjiyi kuantum mekaniği öngörüleriyle uyumlu şekilde, belirli büyüklüklerdeki dozlarda emip yaydı.

Nobel Fizik Komitesi Başkanı Olle Eriksson, “Yüzyıllık kuantum mekaniğinin sürekli yeni sürprizler sunmasını kutlamak harika,” dedi. Eriksson, “Ayrıca son derece faydalı, çünkü kuantum mekaniği tüm dijital teknolojinin temelidir,” diye ekledi.

Ödülün İsveç’te açıklandığı sırada gazetecilerle telefonda konuşan Clarke, ödül karşısında “tamamen şaşırdığını” ve çalışmalarının bir gün Nobel’e uzanacağını hiç beklemediğini söyledi.

Önceki Nobel Fizik Ödülleri

Nobel Ödülleri, 1896’da hayatını kaybeden İsveçli mucit Alfred Nobel tarafından kuruldu. Ödül, 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 997 bin euro) nakit para ödülüyle birlikte veriliyor.

1901’den 2024’e kadar fizik alanında 118 Nobel Ödülü dağıtıldı. Fizikte ödül alan 227 isimden yalnızca beşi kadındı; bunlar arasında 1903’te ödül kazanan Marie Curie de bulunuyor.

Geçen yılın fizik ödülü, fizikçi John Hopfield ile yapay zekânın “babalarından” biri olarak görülen bilgisayar bilimci Geoffrey Hinton’a verildi.

İkilinin 1980’lerde yaptığı keşifler, yapay sinir ağlarıyla makine öğrenimini mümkün kıldı ve modern yapay zekâ alanındaki atılımların önünü açtı.

2025 Nobel Ödülleri’nin kimya, edebiyat ve barış alanındaki sahipleri hafta boyunca açıklanacak. Ekonomi ödülü ise 13 Ekim’de verilecek.

Nobel sahipleri, Aralık ayında İsveç’te düzenlenecek ödül töreninde ödüllerini alacak.