Haiti'de yeni yönetim: Çetelerden hükümeti devirme tehdidi

Haiti’de düzenin yeniden sağlanmasından sorumlu geçici başkanlık konseyinin başkanlığına perşembe günü zengin bir iş insanı getirildi. Ancak bu gelişmenin hemen ardından, öne çıkan bir çete lideri hükümeti devireceği tehdidinde bulunarak ülkenin karşı karşıya olduğu zorlukların altını çizdi.

Başkent Port-au-Prince’teki yoğun güvenlikli konsey ofisinde Laurent Saint-Cyr’in atanması, Haiti özel sektöründen kişilerin hem dönüşümlü başkanlık görevine hem de başbakanlığa geldiği ilk kez olarak kayda geçti. Bu iki görev, ülkenin yürütme yetkilerini paylaşıyor.

“Ülkemiz tarihindeki en büyük krizlerden birini yaşıyor,” diyen Saint-Cyr, birçok ülkenin büyükelçisinin katıldığı törende yaptığı konuşmada şu ifadeleri kullandı: “Artık güzel konuşmalar yapma zamanı değil. Harekete geçme zamanı.”

Çete liderinden tehdit

Yemin töreninden sadece saatler önce, Haiti’nin oligarşisine uzun süredir karşı çıkan güçlü bir çete federasyonu hükümeti devirmekle tehdit etti. Sabah saatlerinde başkentin bazı bölgelerinde silah sesleri yükselirken, birçok kişi genellikle kalabalık olan sokaklardan uzak durdu.

Viv Ansanm çetesinin lideri ve kamuoyunda “Barbecue” olarak bilinen Jimmy Cherizier, sosyal medyada yayımladığı bir videoda halktan, silahlı grubunun konsey ofisine ulaşmak için bazı mahallelerden geçmesine izin vermesini istedi.

Kurşun geçirmez yelek giyen ve omzuna otomatik tüfek asmış halde konuşan Cherizier, “Haiti halkı, kendinize dikkat edin ve ülkeyi kurtarma savaşında bize yardım edin,” dedi.

Kenyalı polislerin öncülüğündeki Birleşmiş Milletler destekli misyon, yaptığı açıklamada, 24 saat esaslı devriyeler ve bazı mahallelerdeki güvenlik varlığının artırılması sayesinde olası saldırıların engellendiğini bildirdi.

Açıklamada, “Silahlı çeteler, ulusal istikrarı bozmayı ve ülkeyi yönetilemez hale getirmeyi planlamıştı,” denildi.

Saint-Cyr: Devlet otoritesi yeniden tesis edilmeli

Konseyin ofisinde konuşan Saint-Cyr, Haiti’ye yardım eden ulusal ve uluslararası tüm aktörlere teşekkür ederken, ülke ekonomisinin motoru olarak nitelendirdiği özel sektöre de şükranlarını sundu. Kendisi özel sektörden geliyor olsa da tüm halka eşit hizmet edeceğini belirtti.

Saint-Cyr, güvenliğin konseyin en büyük önceliği olduğunu vurguladı. Silahlı kuvvetlere operasyonlarını yoğunlaştırma çağrısında bulunan Saint-Cyr, uluslararası ortaklardan daha fazla asker gönderilmesini, eğitim desteği sağlanmasını ve kaynak ile personel eksiği yaşayan misyona yardım edilmesini istedi.

“Devlet otoritesini yeniden tesis etmeliyiz,” diyen Saint-Cyr sözlerini şöyle sürdürdü: “Karşılaştığımız sorunlar elbette güvenlikle ilgili, ama aynı zamanda cesaret eksikliği, vizyonsuzluk ve sorumsuzluğumuzun da bir sonucu.”

Devletin halkın hak ettiği sağlık ve eğitim gibi hizmetleri neden sunamadığını sorgulayan Saint-Cyr, “Sayın Başbakan, sorumluluğunuzu üstlenin!” dedi.

Saint-Cyr daha önce Haiti Amerikan Ticaret Odası ile Haiti Ticaret ve Sanayi Odası başkanlığı görevlerinde bulundu. Yeni görevinde, Haiti'de bir internet şirketinin eski başkanı ve Ticaret ve Sanayi Odası'nın eski başkanı olan Başbakan Alix Didier Fils-Aime ile birlikte çalışacak.

Halkın tepkisi karışık

Haiti’de özel sektörün ülkeyi yönetmesine karşı halk arasında artan bir hoşnutsuzluk olduğu gözlemleniyor. Haiti’nin bazı zengin elitleri ve güçlü politikacılar, uzun süredir onlarca çeteye mali ve silah desteği sağlamakla suçlanıyor.

Ancak buna rağmen, üzerinde Saint-Cyr’in fotoğrafı bulunan beyaz tişörtler giymiş onlarca Haitili konsey binası önünde toplanarak yeni lideri destekledi.

Yemin töreni yaklaşırken, Haitililer olası şiddet olaylarına karşı sosyal medyada uyarı mesajları paylaştı. Bir mesajda, “Başkentte olanlar, önünüzde ve arkanızda silah sesleri duyacaksınız. Dikkatli olun!” ifadeleri yer aldı.

Yerel haber sitesi Tripotay Lakay, perşembe günü Port-au-Prince’e girmeye çalışan bir araçta bir kişinin hayatını kaybettiğini, bir diğerinin ise yaralandığını duyurdu. Olayın detayları henüz net değil. Sosyal medyada paylaşılan bir videoda, araç içinde bir kadının cesedi görülüyor.

Bir zamanlar huzurlu bir tarım bölgesi olan Port-au-Prince’in tepelerinde yer alan Kenscoff bölgesinde de şiddet olayları yaşandı. BM destekli misyon, çetelerin kazdığı hendekler nedeniyle iki zırhlı aracını kaybettiğini bildirdi. Polisin molotofkokteyliyle saldırıya uğradığı, ancak “cesurca mevzilerini koruyarak saldırganlara ciddi zarar verdiği” ve üç polisin hafif şekilde yaralandığı aktarıldı.

Sosyal medyada paylaşılan videolarda, şüpheli çete üyelerinin bir zırhlı aracı çevreleyerek kahkahalarla eğlendikleri ve daha sonra aracı ateşe verdikleri görüldü.

Bir silahlı kişi, “Gelip geri alabiliyorsanız alın!” diye alay etti.

Polis gücü daha fazla destek bekliyor

Perşembe günü yayımlanan bir raporda, BM destekli misyonun yalnızca 991 personele sahip olduğu belirtildi. Bu sayı, hedeflenen 2 bin 500 personelin oldukça altında kalıyor. Misyonun kasasında ise yalnızca yaklaşık 112 milyon dolar bulunuyor; bu da yıllık tahmini ihtiyaç olan 800 milyon doların sadece yüzde 14’ü.

Raporda, operasyonlar için hava desteğinin olmadığı ve yeterli ekipman (araç dahil) eksikliği nedeniyle aynı anda yalnızca 200 polisin sahaya sürülebildiği kaydedildi.

Ayrıca, geçici hükümet içindeki parti çekişmelerinin hükümeti felç ettiği ve çeteleri cesaretlendirdiği belirtildi.

Geçtiğimiz günlerde Kenscoff bölgesindeki bir yetimhaneden biri 3 yaşında çocuk ve bir İrlandalı misyoner de dahil olmak üzere sekiz kişi çeteler tarafından kaçırıldı. Kaçırılanlar hala kayıp.

Çeteler, Haiti başkentinin yüzde 90’ını kontrol ediyor. 2021 Temmuz’unda Başkan Jovenel Moise’nin öldürülmesinden sonra şiddet olayları artış gösterdi. Son yıllarda 1,3 milyondan fazla kişi yerinden edildi.

Birleşmiş Milletler Haiti Entegre Ofisi’ne göre, nisan sonundan haziran sonuna kadar geçen sürede ülkede en az bin 520 kişi öldürüldü, 600’den fazla kişi yaralandı. Bu can kayıplarının yüzde 60’ından fazlası güvenlik güçlerinin çetelere yönelik operasyonlarında, yüzde 12’si ise halkın oluşturduğu öz savunma gruplarınca meydana geldi.