İngiltere, Fransa ve Almanya’dan İran’a yeniden yaptırım tehdidi

İngiltere, Fransa ve Almanya’nın üst düzey diplomatları, İran’ın nükleer programı ve Birleşmiş Milletler nükleer denetleme kuruluşu ile iş birliği konularında Batı ile müzakereleri yeniden başlatması için ay sonu yaklaşırken, ülkeye yaptırımları yeniden uygulamakla tehdit etti.

E3 ülkeleri olarak bilinen İngiltere, Fransa ve Almanya, Cuma günü BM’ye yazdıkları mektupta, Tahran'ın şartlara uymadığı takdirde BM yaptırımlarını yeniden uygulamaya olanak tanıyan “snapback” mekanizmasını devreye sokmaya hazır olduklarını açıkladı.

Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Nöel Barrot, mektubu Çarşamba günü X üzerinden paylaştı.

Bu metnin altında Almanya ve İngiltere’nin üst düzey diplomatlarıyla birlikte imzası vardı.

Mektupta, “E3, İran’ın nükleer silah geliştirmesini önlemek için elindeki tüm diplomatik araçları kullanmaya her zaman kararlıdır. İran, ağustos ayı bitmeden önce diplomatik bir çözüm bulmaya istekli değilse veya süre uzatma fırsatını değerlendirmezse, E3 snapback mekanizmasını devreye sokmaya hazırdır,” ifadeleri yer aldı.

İran hükümeti konuyla ilgili hemen bir açıklama yapmadı, ancak İran parlamentosu üyesi ve 2000’li yıllarda beş yıl boyunca ülkenin baş diplomatı olan Manouchehr Mottaki, snapback mekanizmasının devreye sokulması halinde hızlı bir tepki verileceğini belirtti.

Mottaki, İran parlamentosunun Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması’ndan (NPT) çıkmak için “tetikte olduğunu” söyledi. Mottaki, “E3, BM Güvenlik Konseyi’nde bu konuyu gündeme getirirse, nükleer anlaşmadan çıkışı onaylamak için yalnızca 24 saate ihtiyacımız var,” dedi.

E3’ün mektubu, haziran ayında İran ile İsrail arasında yaşanan 12 günlük savaşın ardından yaşanan diplomatik tıkanıklığı takip ediyor. Savaş sırasında İsrail ve Amerikan jetleri, İran’daki bazı kritik nükleer tesisleri hedef aldı.

Ülkeler geçen ay Türkiye’de, İstanbul’daki İran konsolosluğunda yaptıkları görüşmede, 2015’te İran’ın nükleer programına getirilen sınırlamalar ve denetimler karşılığında kaldırılan uluslararası yaptırımların yeniden uygulanma olasılığını değerlendirdi.

İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Esmail Baghaei, görüşme sırasında E3 ülkelerinin “önceki yapıcı olmayan tavırlarını yeniden değerlendirmelerini” umduğunu söylemişti.

Savaşın ardından Washington ile yeni bir nükleer anlaşma görüşmeleri başlamadı ve İran, saldırıların ardından Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ile ilişkilerini askıya aldı. Ajansın savaş sonrası İran’a yaptığı ilk ziyarette nükleer tesisler ziyaret edilmedi ve iş birliği hala resmi olarak yeniden başlamadı.

İsminin açıklanmaması koşuluyla ABD menşeli haber ajansı AP'ye konuşan bir diplomat, üç ülkeden birinin snapback mekanizmasına başvurması halinde yaptırımların yeniden uygulanacağını; ancak Tahran’ın IAEA ile iş birliğine gitmesi durumunda bu yaptırımların gecikeceğini söyledi.

İran, geçmişte Batı ile görüşmelerde baskı aracı olarak yalnızca sınırlı IAEA denetimlerine izin verdi. Tahran ile Washington arasında nükleer programla ilgili yeni görüşmelerin ne zaman başlayacağı ise hala belirsiz.

Almanya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Josef Hinterseher, çarşamba günü yaptığı açıklamada, mektubun “snapback mekanizması için yasal ön koşulların uzun süredir var olduğunu bir kez daha ortaya koyduğunu” söyledi.

Hinterseher, Berlin’de düzenlenen basın toplantısında, “Bizim pozisyonumuz ve çağrımız çok açık: İran hala diplomasiyi ve IAEA ile tam iş birliğini seçme şansına sahip,” dedi.

ABD istihbarat kurumları ve IAEA, İran’ın 2003 yılında organize bir nükleer silah programına sahip olduğunu değerlendirmişti.

IAEA, çarşamba günü yorum talebine hemen yanıt vermedi.