Zelenskiy, Putin ile nerede buluşabilir? Zirveye ev sahipliği yapabilecek aday ülkeler

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, Rusya’nın Ukrayna’yı topyekun işgalinin başından bu yana, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile doğrudan görüşme arayışında.

Kremlin bugüne kadar bunu hep reddetti. Ancak Donald Trump’ın son baskısıyla birlikte görüşme ihtimali hiç olmadığı kadar yakın.

Artık soru sadece “ne zaman” değil, aynı zamanda “nerede”.

Putin hakkında Ukraynalı çocukların kaçırılması nedeniyle Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) çıkardığı tutuklama kararı, olası toplantı yerlerini sınırlıyor. Zira Putin, mahkemenin 125 üyesinden herhangi birinin topraklarına ayak basarsa tutuklanma riskiyle karşı karşıya.

Buna rağmen bazı ülkeler istisna yapmaya hazır ve Ukrayna’ya karşı savaşı bitirebilecek bir toplantı için Putin’i tutuklamayacaklarını taahhüt ediyor.

İsviçre olasılığı

İsviçre, muhtemel bir seçenek olarak öne çıkıyor. Ülkenin dışişleri bakanı, ICC’nin tutuklama kararına rağmen Putin’in barış görüşmeleri için ülkeye gelmesine ev sahipliği yapabileceklerini söyledi.

Tarafsız statüsüne rağmen İsviçre, mahkemeyi kuran Roma Statüsü’ne imzacı. Ancak Ignazio Cassis, Putin’in barış amacıyla geleceği durumda ülkenin kendisini kabul edebileceğini belirtti.

“Bu, diplomatik rolümüz ve Cenevre’nin BM’nin (Avrupa) merkezi olmasıyla ilgili,” dedi Cassis.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un da, pazartesi günü Avrupalı liderlerle Beyaz Saray’daki görüşmesinin ardından Cenevre’nin muhtemel bir toplantı yeri olmasını desteklediği bildiriliyor.

Avusturya seçeneği

Avusturya Şansölyesi Christian Stocker, ICC’ye imzacı bir ülke olarak Viyana’yı da önerdi. Stocker, ülkesinin Ukrayna ve Avrupa’nın güvenlik çıkarlarını koruyacak adil ve kalıcı bir barışa yönelik her girişimi desteklediğini söyledi.

“AGİT ve pek çok uluslararası örgütün gururlu ev sahibi olarak iyi hizmetlerimizi sunmaya hazırız,” dedi.

Orta Doğu ihtimali

Orta Doğu’daki bir ülke de güçlü bir uzlaşma noktası olabilir.

Mart ayında Suudi Arabistan, önce Ukraynalı, ardından Rus yetkililerle görüşmek üzere bir ABD heyetine ev sahipliği yaptı.

Katar ve BAE olası seçenekler

Euronews’ün Doha muhabiri Aadel Hallem’e göre, küçük bir Körfez ülkesi olmasına rağmen Katar, uluslararası masada önemli bir yere sahip ve sık sık çeşitli uluslararası çatışmalarda arabulucu rolü üstleniyor.

Bu arabuluculuk çabaları arasında Ukraynalı çocukların Rusya’ya zorla götürülmesi konusunda Rusya ile Ukrayna arasında yürütülen görüşmeler de yer alıyor.

Haziran ayında ABD, İran ve İsrail arasındaki gerilimde kendi hava sahasında füzeler yakalansa bile Katar, yine de barışı sağlamak ve tansiyonu düşürmek için arabuluculuk yapmaya çağrıldı. 2020’de Katar, ABD yetkilileri ile Taliban arasında tarihi görüşmelere ev sahipliği yaptı. Bu görüşmeler Doha Anlaşması’na ve nihayetinde ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmesine giden yolu açtı.

Daha yakın zamanda ise Katar, İsrail ve Hamas arasında ateşkes sağlanmasında rol oynadı ve Gazze’ye insani yardım ulaştırılmasına aracılık etti. Katar, arabuluculuğu dış politikasının temel taşı ve yumuşak gücünün en önemli göstergesi olarak görüyor.

BAE de Katar gibi kendini diplomatik arabulucu olarak konumlandırıyor. Euronews’ün Dubai muhabiri Toby Gregory’ye göre BAE, rakip güçler arasında hareket ederken her ikisiyle de güvenilirliğini koruyabilen bir devlet olma stratejisi geliştirdi. Bu yaklaşım, doğrudan Rusya’nın Ukrayna’daki savaşıyla da bağlantılı.

Bu yılın başlarında BAE'li yetkililer, Ukraynalı savaş esirlerinin ve Rusya’ya götürülen çocukların iadesini sağlayan takaslara aracılık etti. Bu, BAE’nin diğer ülkelerin sınırlı etki alanına sahip olduğu yerde harekete geçebildiğini gösterdi.

Aynı zamanda Abu Dabi, Moskova ile diyalogunu da sürdürdü. Bu ayın başında Devlet Başkanı Muhammed bin Zayed el Nahyan, Vladimir Putin ile görüşmek üzere Rusya’ya gitti. Bu buluşma, iki tarafın ilişkiye duyduğu güveni gözler önüne serdi.

Zelenskiy ve Putin’in tek görüşmesi

Ukrayna lideri Zelenskiy 2019’da göreve geldiğinden bu yana Putin ile doğrudan iletişimi sınırlı oldu. O tarihte Rusya, Ukrayna’nın doğusunda ve Kırım’da işgali zaten sürdürüyordu.

İki lider bugüne dek sadece iki kez telefonla konuştu ve yalnızca bir kez yüz yüze görüştü.

İlk ve tek buluşmaları 2019’da Paris’te, Almanya ve Fransa liderlerinin de katıldığı Normandiya Formatı Zirvesi’nde gerçekleşti.

Kapalı kapılar ardında, iki lider o dönemde de bugün hala gündemde olan konuları — esir takası ve doğuda ateşkes — görüştü.

2021 baharında, Rusya Ukrayna sınırına asker yığmaya başladığında, Zelenskiy Putin’e “Donbas’ın herhangi bir yerinde” görüşme teklif etti. Putin reddetti ve Rusya’nın çatışmanın tarafı olmadığını öne sürerek Zelenskiy’i Moskova’ya davet etti. Görüşme gerçekleşmedi.

Rusya, Şubat 2022’de topyekun işgali başlattığında Zelenskiy yeniden görüşme çağrısı yaptı. Putin, yine devlet başkanı düzeyinde diyaloğu reddetti ve Belarus sınırında yapılan ilk görüşmelere düşük seviyeli bir heyet gönderdi.

Bundan sonra Buça’da Rus ordusunun işlediği toplu katliamların ortaya çıkmasıyla — Ukrayna hükümeti 458 sivilin öldürüldüğünü söylüyor — Kiev yönetimi Kremlin ile iletişimde tavrını sertleştirdi.

Donald Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşünün ardından Ukrayna lideri, ABD yönetiminin desteğiyle Moskova ile doğrudan görüşme ısrarını yeniledi.

Mayıs ayında Zelenskiy, Putin ile Türkiye’de buluşmaya hazır olduğunu sürpriz bir şekilde açıkladı. Hatta Türkiye’ye gitti, ancak Putin yine katılmadı ve düşük seviyeli bir heyet gönderdi.

Kiev ile Moskova arasında arabuluculuk için aktif çaba gösteren Donald Trump, Zelenskiy ile Putin’in mutlaka buluşması gerektiğinde ısrarcı.

Ancak format henüz net değil. Bir ihtimal, görüşmelerin önce ikili olarak Zelenskiy ve Putin arasında yapılması, ardından Trump’ın sürece katılması.

Bu format, eğer görüşmelerden somut bir sonuç çıkmazsa Trump’ın “barış sağlayıcı” konumunu korumasına olanak sağlayabilir.

ABD medyasına göre Trump, şimdilik Rusya ve Ukrayna liderlerinin görüşmeyi kendi aralarında organize etmelerini, kendisinin ise doğrudan rol almadan süreci uzaktan izlemesini planlıyor. Ancak danışmanlarına, iki lider ilk kez görüştükten sonra onları üçlü bir zirvede ağırlamak istediğini de söylediği bildiriliyor.