Türkiye, 2025 yılında hukuk üstünlüğü endeksinde bir sıra gerileyerek 143 ülke arasında 118. sırada yer aldı

Dünya Adalet Projesi’nin (World Justice Project - WJP) salı günü yayımlanan 2025 Hukukun Üstünlüğü Endeksi verilerine göre 2024'te 117. sırada bulunan Türkiye, bir sıra daha gerileyerek 143 ülke arasında 118. sırada yer aldı.

Endekste Türkiye’nin puanı 0,41 olarak ölçüldü ve bu skor Türkiye'nin son on yıldaki en düşük seviyelerinden biri oldu. Doğu Avrupa ve Orta Asya bölgesinde 15 ülke arasında 14’üncü sırada bulunan Türkiye, üst-orta gelir grubundaki 41 ülke içinde ise 37’nci sırada.

Bu değer, Türkiye’nin hem küresel sıralamada hem de bölgesel ve gelir grubu sıralamalarında son sıralarda yer almasına yol açtı.

2015’te 0,46 olan Türkiye’nin endeks puanı yıllar içinde kademeli bir düşüş gösterdi.

Hukukun üstünlüğü endeksi; hükümetin yetkilerinin sınırlandırılması, yolsuzlukla mücadele, açık yönetim, temel haklar, güvenlik, düzenleyici uygulamalar, medeni ve ceza adaleti gibi sekiz alandaki performansı ölçüyor.

World Justice Project’in Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde ülkeler 0 ile 1 arasında bir ölçekte değerlendiriliyor; 1 en güçlü, 0 ise en zayıf hukuk devleti uygulamasını gösteriyor.

Türkiye son 10 yılda 38 sıra geriledi

Endeks verilerine göre Türkiye, son on yılda Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde ciddi bir gerileme yaşadı.

2015 yılında 80. sırada bulunan Türkiye, her yıl gösterdiği düşüş eğilimi ile 38 sıra kaybederek 2025’te 118. sıraya kadar geriledi.

2016'da gerçekleşen 15 Temmuz darbe girişiminin ardından Türkiye, hukuk devleti sıralamasında 19 sıra geriye giderek 99. sıraya gerilemişti.

Bu tablo, Türkiye’nin hukuk devleti göstergelerinde on yıl içinde uluslararası karşılaştırmalarda geriye gittiğini ortaya koyuyor.

Türkiye aynı zamanda “Temel Haklar” kategorisinde 143 ülke arasında 134. sırada yer aldı.

Bu başlık; ayrımcılığın önlenmesi, yaşam ve güvenlik hakkı, adil yargılanma hakkı, ifade ve inanç özgürlüğü, mahremiyetin korunması, toplanma özgürlüğü ve temel işçi haklarının güvence altında olması gibi göstergeleri kapsıyor.

Türkiye’nin 2015’te bu alandaki sırası 96 iken, son on yılda 38 sıra gerileyerek 134’e düşmesi, temel hak ve özgürlükler alanında ciddi bir zayıflama gösteriyor.

Türkiye aynı zamanda hukukun üstünlüğü alanında son bir yılda en çok gerileyen ülkeler arasında ikinci sırada yer aldı.

Türkiye’nin puanı 2024–2025 döneminde yüzde 1,9 düşerken, bu oran onu Sırbistan’ın ardından listenin üst sıralarına taşıdı.

Macaristan ve Burkina Faso yüzde 2,0, ABD ve Meksika yüzde 2,8, Sudan yüzde 4,4 ve Rusya yüzde 4,9 gerileme ile dikkat çeken diğer ülkeler oldu.

Buna karşılık Dominik Cumhuriyeti yüzde 2,1’lik artışla hukukun üstünlüğünde en çok ilerleyen ülke olurken, Senegal, Sierra Leone, Bangladeş, Gabon ve Kuzey Makedonya da yaklaşık yüzde 1,3–1,6 oranında iyileşme kaydetti.

Arnavutluk, Sri Lanka, Brezilya, Botsvana ve Tayland gibi ülkelerde de yaklaşık yüzde 1’lik ilerleme yaşanırken, Çin, Polonya, Güney Kore ve Fas gibi ülkelerde daha sınırlı artışlar gözlendi.

Hükümetin hukuka aykırı işlemlerinin yargı tarafından denetlenmesi

WJP'nin 2025 Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde Türkiye, “Hükümetin Yetkilerinin Sınırlandırılması” kategorisinde 136. sırada yer aldı.

“Hükümetin yetkilerinin sınırlandırılması” kategorisi yargının bağımsız bir denetim mekanizması olarak hükümetin hukuka aykırı işlemlerine sınır koyabilmesi anlamına geliyor.

Yani mahkemelerin yürütmenin kararlarını iptal edebilmesi ya da durdurabilmesi, anayasa ve yüksek yargı organlarının hukukun üstünlüğünü koruyacak şekilde iktidarı denetleyebilmesi bekleniyor.

Bu denetim, iktidarı zayıflatmak için değil, güçler ayrılığı ilkesi çerçevesinde yasama, yürütme ve yargı arasında denge ve hesap verebilirlik sağlamak için yer alıyor.

2015 yılında bu kategoride 95. sırada yer alan Türkiye, son 10 yıl içinde "Hükümetin Yetkilerinin Sınırlandırılması" alanında 41 sıra gerileme yaşadı.

15 Temmuz darbe girişimi sonrası ise Türkiye, kaybettiği 13 sıra ile bu kategorinin 108. sırasında yer almıştı.

Türkiye’nin bu alandaki düşük sıralaması, iktidarın güçler ayrılığı ve hesap verebilirlik ilkeleriyle dengelenmesinde ciddi sorunlar yaşandığını ortaya koyuyor.

Avrupa'da durum nasıl?

27 AB üye ülkesi arasında endekste en düşük puanı Bulgaristan ve Macaristan aldı.

Buna karşılık, Almanya, İsveç ve Estonya’nın da aralarında bulunduğu sekiz AB ülkesi, Hukuk Devleti Endeksi’nde dünya genelinde ilk 10’da yer aldı.

Danimarka ise küresel sıralamada zirvedeki yerini korudu.

2025’te en keskin düşüşler Slovakya ve Macaristan’da görüldü.

Hukuk Devleti Endeksi Direktörü Alicia Evangelides Euronews’e yaptığı açıklamada, “Macaristan için sekiz faktörün tamamında gerileme var," ifadelerini kullandı.

Evangelides, "Bu da hükümet yetkilerinin sınırlandırılması, yolsuzluğun yokluğu, açık yönetim, temel haklar, medeni adalet, ceza adaleti, düzenleyici uygulama ve asayiş-güvenlik alanlarındaki düşüşleri kapsıyor” dedi.

En büyük artışlar ise İrlanda ve Polonya’da gözlendi.

Evangelides, “Küresel ölçekte gördüğümüz eğilim; hükümet yetkilerinin sınırlandırılmasında, temel haklarda ve açık yönetimde gerileme yönünde. İrlanda ve Polonya ise bu faktörlerin tümünde ilerleme gösteriyor,” diye konuştu.