ΑΠΟΨΗ: Η Ουκρανία προωθεί τα δικαιώματα των παιδιών σε καιρό πολέμου

Η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά είναι η πολιτική και κοινωνική απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μία από τις πιο συστημικές απειλές: Τη φτώχεια των παιδιών και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Βασίζεται στην αντίληψη ότι χωρίς πρόσβαση των παιδιών στην εκπαίδευση, την υγεία, τη διατροφή, το οικογενειακό περιβάλλον και τη στέγαση, οι κοινωνίες μας συνολικά και τα θεμέλια της δημοκρατίας τίθενται σε κίνδυνο.

Για τα κράτη μέλη της ΕΕ πρόκειται για έναν καθιερωμένο μηχανισμό, ο οποίος αντιμετωπίζεται ως θεμελιώδης προτεραιότητα για τη λειτουργία ενός κράτους. Για την Ουκρανία είναι ένας μηχανισμός που απαιτεί δράση εν μέσω των προκλήσεων του πολέμου.

Η Ουκρανία, που βρίσκεται ακόμη στο στάδιο του υποψήφιου προς ένταξη κράτους στην ΕΕ, έκανε ένα εξαιρετικό βήμα: Προσχώρησε εθελοντικά σε αυτό το πλαίσιο.

Το στοιχείο που το καθιστά κομβική στιγμή είναι ότι αυτή η απόφαση ελήφθη εν καιρώ πολέμου, όταν εκατομμύρια παιδιά έχουν χάσει τα σπίτια τους, την πρόσβαση στην εκπαίδευση, τη φροντίδα της οικογένειας και την ασφάλεια που τόσα πολλά κράτη απολαμβάνουν τόσο αυτονόητα.

Αυτή η απόφαση της Ουκρανίας στέλνει το μήνυμα, τόσο στην ουκρανική κοινωνία όσο και στους ευρωπαίους εταίρους, ότι τα δικαιώματα των παιδιών δεν είναι δευτερεύοντα, ούτε σε περιόδους εθνικής κρίσης. Αποτελεί έναν ακόμη θεμέλιο λίθο στην πορεία ανάκαμψης της Ουκρανίας.

Η υιοθέτηση από την Ουκρανία φέρνει επίσης κρίσιμη εμπειρία στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, ιδίως υπό το πρίσμα των περίπου 1,6 εκατομμυρίων ουκρανών παιδιών που παραμένουν στη Ρωσική Ομοσπονδία και σε προσωρινά κατεχόμενα εδάφη της Ουκρανίας υπό ρωσικό έλεγχο.

Οι προσπάθειες της Ουκρανίας και των κρατών μελών της ΕΕ για την επιστροφή αυτών των παιδιών αγγίζουν την ουσία του τι πρεσβεύει η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά. Αυτά τα παιδιά ενσαρκώνουν τον λόγο για τον οποίο η Εγγύηση χαίρει εκτίμησης από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και παραμένει κρίσιμο εργαλείο για την προστασία των παιδιών.

Με την εναρμόνιση της Ουκρανίας, τα διδάγματα από την υπόθεση αυτών των παιδιών που απήχθησαν και τα εργαλεία που χρειάζονται για να επανενταχθούν σε μια αίσθηση κανονικότητας γίνονται πιο ξεκάθαρα. Ενώ η ΕΕ παρέχει το πλαίσιο εναρμόνισης που επιδιώκει η Ουκρανία, είναι η Ουκρανία που μπορεί να προσφέρει την τεχνογνωσία και την εμπειρία ώστε αυτή η Εγγύηση να εξελίσσεται τις επόμενες δεκαετίες.

Κάθε συνιστώσα της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα Παιδιά έχει συγκεκριμένο νόημα στην Ουκρανία. Σε μια χώρα όπου σημαντικό μέρος των παιδιών ζει σε κοινότητες με περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες, πρόβλημα που επιδεινώνεται από τις συνεχείς επιθέσεις των ρωσικών δυνάμεων, λειτουργεί ως κρίσιμο εργαλείο για να ξαναχτιστεί η Ουκρανία στη χώρα που έχει τη δυνατότητα να γίνει.

Οι προκλήσεις τήρησης της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα Παιδιά είναι πιο εμφανείς από ποτέ στις περιοχές της πρώτης γραμμής, όπου η ανάγκη για καταφύγια, λεωφορεία για τη μεταφορά παιδιών και βασικά ψηφιακά εργαλεία που επιτρέπουν τη συνέχιση της μάθησης ακόμη και σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης συνοδεύεται από σοβαρούς κινδύνους για τη ζωή.

Η στήριξη της εκπαίδευσης, της υγείας και της ανάπτυξης των παιδιών σε αυτά τα περιβάλλοντα πολέμου δημιουργεί μια συστηματική ανταπόκριση για τα παιδιά που βιώνουν τραύμα.

Πολλοί από τους στόχους της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα Παιδιά στο ουκρανικό πλαίσιο δεν είναι μόνο κοινωνικοί αλλά και ανθρωπιστικοί. Η εξασφάλιση στέγης είναι ένα ακόμη στοιχείο που μπορεί να φαντάζει αυτονόητο για ειρηνικές χώρες, αλλά αποτελεί πρόκληση για την Ουκρανία, λόγω του μαζικού εκτοπισμού και της αδιάκριτης καταστροφής κοινοτήτων. Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν σχεδόν αδύνατες προκλήσεις για την παροχή των αναγκαίων πόρων.

Τέλος, η διασφάλιση εγγυήσεων για τα παιδιά απαιτεί συστηματική συλλογή δεδομένων, εισαγωγή ενός νέου μοντέλου κοινωνικών υπηρεσιών και ενίσχυση των δυνατοτήτων των υπηρεσιών προστασίας παιδιών.

Η Ουκρανία κάνει βήματα που μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα για άλλους: ψηφιοποίηση των διαδικασιών υιοθεσίας και τοποθέτησης παιδιών, δημιουργία δικτύου για την υποστήριξη παιδιών-θυμάτων βίας και ανάπτυξη της δικαιοσύνης ανηλίκων.

Η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά είναι επιλογή αξιών

Σε όλα αυτά, η ΕΕ αποκτά έναν μοναδικό εταίρο που θα δοκιμάσει το Πλαίσιο της Εγγύησης υπό εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Αυτό δημιουργεί πρωτόγνωρη εμπειρία που μπορεί να εμπλουτίσει την ευρωπαϊκή πρακτική και να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα που αντιμετωπίζει η ίδια η ΕΕ: πώς προστατεύονται τα δικαιώματα των παιδιών σε κρίσεις, πώς χτίζονται ανθεκτικά συστήματα σε συνθήκες καταστροφής και πώς εντάσσονται τα ανθρωπιστικά μέτρα στη μακροπρόθεσμη κοινωνική πολιτική.

Για την ΕΕ, είναι επίσης ζήτημα σταθερότητας στα σύνορά της. Επενδύοντας στα παιδιά της Ουκρανίας, η ΕΕ επενδύει στη δική της ασφάλεια και στο μέλλον της.

Μια χώρα όπου τα παιδιά έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, τη στέγαση και την προστασία είναι μια χώρα ικανή να ανακάμψει, να ενταχθεί στον ευρωπαϊκό χώρο και να γίνει πλήρης συμμέτοχος στην κοινή πολιτική. Με αυτή την έννοια, η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά γίνεται όχι μόνο κοινωνικό αλλά και γεωπολιτικό πλαίσιο.

Για την Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά είναι κάτι περισσότερο από εργαλείο κοινωνικής πολιτικής. Είναι μια επιλογή αξιών που θέτουμε ως θεμέλιο της ανοικοδόμησης. Ο πόλεμος μας δίδαξε ότι η ισχύς ενός κράτους μετριέται όχι μόνο από τον στρατό ή την οικονομία του, αλλά και από το πόσο καλά προστατεύονται τα παιδιά του.

Μια ισχυρή και ανθεκτική Ουκρανία αρχίζει με κάθε παιδί που έχει ασφάλεια, στήριξη, ευκαιρίες για ανάπτυξη και εμπιστοσύνη στο αύριο. Γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά δεν είναι μόνο ένα πλαίσιο για την ένταξη στην ΕΕ, αλλά και ένας οδικός χάρτης για την εθνική μας ανάκαμψη.

Η Ιρίνα Τουλιακόβα είναι επικεφαλής του Συντονιστικού Κέντρου για την Οικογενειακή Ανατροφή και την Ανάπτυξη της Φροντίδας Παιδιού, το σημείο επαφής της ουκρανικής κυβέρνησης για την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα Παιδιά, και συντονίστρια της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα Παιδιά στην Ουκρανία.