Ukraynalı sanatçılar için Batılı müzelerdeki 'kültürel silme' mücadelesi devam ediyor

2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı topyekun işgalinden bu yana, Ukrayna kültürünü korumak ve dünyaya tanıtmak için yoğun çabalar harcanıyor.

Sivil toplum kuruluşu (STK) Shadows Project’in son girişimi olan “Çalınan Sanat Kampanyası,” Ukrayna kültürünü tanıtmayı amaçlıyor ve müzelerde Ukraynalı sanatçıların yanlışlıkla “Rus” olarak etiketlenmesine karşı “ilk koordineli ve kamuya açık girişim” olarak duyuruldu.

Ukrayna hükümeti, sivil toplum kuruluşları ve bazı müzeler, 2022’deki işgalden bu yana Ukraynalı sanatçılara dikkat çekse de birçok Batılı müze hala bu konuda geride. New York’taki MoMA, Paris’teki Centre Pompidou ve Londra’daki Tate Modern gibi kurumlar, özellikle Rus İmparatorluğu döneminde yaşamış Ukraynalı sanatçıları hala “Rus” olarak listeliyor.

Bu sanatçılar arasında Kiev doğumlu Polonya kökenli avangard öncüsü Kazymyr Malevych, halk sanatından esinlenen Aleksandra Ekster ve Sovyet dönemi ressamı ile mimarı Vladimir Tatlin yer alıyor.

Çok dilli olan ve yaşadıkları şehirlerin çeşitliliğini eserlerine yansıtan bu sanatçılar, sıklıkla “Rus” olarak etiketlense de bu, onların kendi kimlik tanımlarını ya da doğdukları yerlerin modern sınırlarını yansıtmıyor.

Shadows Project aktivistlerine göre bu, kasıtlı bir silme eylemi. Konuya ilişkin yayımladıkları basın bülteninde şu ifadeler yer aldı: “Bu yanlış atıflar, yüzyıllardır süregelen Rus emperyalizmi ve kültürel tahakkümün bugüne dek devam eden sonuçlarıdır.”

Aktivistler, bu dönemde müze tabelalarının bile kendi kaderini tayin mücadelesinin bir sahnesi olduğuna dikkat çekiyor; zira Rusya, Ukrayna kültürünü silmeye ve eserlerini yanlış etiketlemeye çalışıyor. “Ukrayna’nın egemenliği saldırı altındayken, ülkenin küresel kurumlarda nasıl temsil edildiği büyük sonuçlar doğuruyor; uluslararası algıyı, siyasi desteği ve yardımı şekillendiriyor,” ifadeleriyle eklediler.

Onlara göre birçok müze tabelası, güncel olmayan bilgilere ya da Wikipedia gibi güvenilir olmayan kaynaklara dayanıyor, Rusya’nın kültürel alandaki bilgi savaşı kampanyalarının farkında değil.

Temmuz ayında başlayan kampanya bugüne kadar 500 binden fazla kişiye ulaştı. Louvre, Tate ve MoMA dahil olmak üzere birçok müze, Shadows Project’in çağrısının ardından atıflarını gözden geçirmeyi kabul etti.

Cleveland Müzesi, Aleksandra Ekster’in eserlerinden birindeki “Rus” etiketini kaldırıp Ukrayna kökenine dair bilgi ekledi. Brooklyn Müzesi ise ressam İlya Repin’in tanımını “Rus” yerine “Ukraynalı” olarak değiştirdi.

Shadows Project’in kurucu ortağı Agatha Gorski, Rusya’nın Ukrayna kültürünü silme girişimleri nedeniyle bu projelerin bugünkü bağlamda özellikle değerli olduğunu vurguladı: “Topyekun işgalin hemen başında Rusya, Ukrayna’nın en ünlü ressamlarından birine ait eserlerin bulunduğu müzeyi bombaladı. Bugün 2 binden fazla Ukrayna kültürel kurumu bombalandı ya da zarar gördü. Putin, Ukrayna tarihini yeniden yazmak istiyor – ve Batılı müzeler bu konuda suç ortağı.”

“Kültürümüzü savunmak, kimliğimizi savunmak demektir – bu da devletimizi savunmanın ayrılmaz bir parçasıdır.”

Kampanya kapsamında müzelere doğrudan ulaşılıyor, yanlış etiketlenen Ukraynalı sanatçıların bilgilerini toplamak için herkesin katkı sağlayabileceği bir dijital arşiv oluşturuluyor, Rusya’nın kültürel alandaki dezenformasyon taktiklerine dair bir araştırma raporu hazırlanıyor ve Ukraynalı sokak giyim markası RDNY ile işbirliği yürütülüyor.

Yanlış etiketlenen sanatçılar üzerine tasarlanan koleksiyonun gelirinin bir kısmı, Rus saldırılarından zarar gören Sumy’deki müzeleri korumak için kullanılacak.

Ayrıca küresel farkındalık yaratmak amacıyla, sanat eserlerinin yanlış atıflarını görünür kılacak Instagram filtresi de dahil olmak üzere dijital kampanyalar yürütülüyor.