AP üyeleri, Mahsa Amini’nin ölümünün üçüncü yılında İran sivil toplumuna destek çağrısı yaptı

Avrupa Parlamentosu milletvekilleri, İran’da zorunlu başörtüsünü “uygunsuz” taktığı gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan sonra ölen Mahsa Amini’nin ölümünün üçüncü yılında, İran sivil toplumuna verilen desteğin sürdürülmesi çağrısında bulundu.

22 yaşındaki Kürt kadının ölümü, hükümet tarafından şiddetle bastırılan kitlesel gösterilere yol açmıştı.

İran’daki insan hakları ihlallerine dair kanıt toplayarak rejimin cezasızlığıyla mücadele eden İran İnsan Hakları Belgeleme Merkezi’nin (IHRDC) icra direktörü Shahin Milani, “Activistlere yönelik baskılar devam ediyor,” dedi.

IHRDC icra direktörü Shahin Milani Euronews'e verdiği demeçte, “Kadınlara yönelik ayrımcılık sürüyor. Birçok kadın idam cezasına çarptırılmış durumda. Çoğu hapiste. Qarchak denilen bu hapishanedeler ve buradaki koşullar korkunç,” diye anlattı.

Sivil toplum örgütleri, İran hükümetini ihlallerini gizlemek ve adalet arayışının önünü kesmek için sistematik biçimde delilleri yok etmekle suçluyor. Ağustos ayında yetkililer, 1980’lerde idam edilen binlerce siyasi tutuklunun gömülü olduğu Tahran’daki Beheşt-i Zehra Mezarlığı’nın bir kısmını yıktı.

Citizen Lab araştırmacısı Marcus Michaelsen, İranlı yetkililerin sınırlarının ötesindeki muhalifleri sindirmek ve susturmak için “uluslararası dijital baskı” uyguladığını da belirtti. Örneğin Tahran, yurtdışına sürgün edilen muhalifleri itibarsızlaştırmak için sosyal ağlarda kimlik hırsızlığı kampanyaları ve karalama kampanyaları yürütüyor.

Baskılar karşısında, kadın hakları aktivisti Noushin Keshavarznia, uluslararası topluma “sadece kriz zamanlarında değil” İran sivil toplumunu ve bağımsız medyayı desteklemeye çağırıyor.

Yaptırımların geri dönüşü

BM yaptırımlarının İran’a geri dönmesi gündemdeyken, Alman Avrupa Parlamentosu üyesi Hannah Neumann (Yeşiller/Avrupa Özgür İttifakı), AB’ye İran rejimine baskıyı artırma çağrısı yaptı. Neumann, aynı zamanda insan hakları savunucularının desteklenmesi gerektiğini vurguladı.

Euronews’e konuşan Neumann, “Bu acımasız rejimin kendi halkını baskı altına aldığı, bölgeye terör taşıdığı ve sınır ötesi baskı yoluyla hatta Avrupa’ya kadar uzandığı gerçeği karşısında baskıyı artırmamız çok önemli,” ifadelerini kullandı.

Neumann ayrıca, “Ama aynı zamanda yaptırımların çok hedefli olmasını sağlamalıyız. Rejime karşı olmalı, onların hayatını zorlaştırmalı, fakat aynı zamanda İran’da demokrasi ve özgürlük için mücadele edenleri, sivil toplumu, aktivistleri ve diğerlerini güçlendirmeliyiz,” diye ekledi.

İran’ın nükleer programına ilişkin müzakerelerde çıkmaza girilmesinin ardından, Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık’tan oluşan AB troikası, ağustos sonunda “snapback” mekanizmasını devreye soktu. Bu mekanizma, 30 gün içinde İran’a yönelik yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesini öngörüyor.

Cuma günü BM Güvenlik Konseyi, yaptırımların yeniden devreye girmesine onay verdi. Ancak diplomatik müzakereler hâlâ sürüyor ve son dakika anlaşması ihtimali gündemde.

İran Dışişleri Bakanı Seyyid Abbas Arakçi, geçen perşembe günü X hesabından yaptığı açıklamada BM’ye “çatışma yerine diplomasiyi tercih etme” çağrısında bulundu. Arakçi, gereksiz bir krizin önlenmesi için AB3’e bir eylem planı sunduğunu da duyurdu.

Arakçi, ağustos ayında yaptığı açıklamada ise Berlin, Paris ve Londra’yı “İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri adına hareket etmekle” suçlamış, İran halkına baskı uygulamayı sürdürdüklerini öne sürmüştü. Snapback mekanizmasının devreye alınmasını ise “ahlaksız, haksız ve yasa dışı” sözleriyle eleştirmişti.

Tahran, uranyum zenginleştirme oranını yüzde 60’a yükseltti. Bu seviye, nükleer silah üretimi için gerekli yüzde 90 eşiğine oldukça yakın. 2015 nükleer anlaşması ise zenginleştirmeyi yüzde 3,67 ile sınırlıyor.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) gizli raporuna göre, İran’ın İsrail’e karşı haziranda yaşanan 12 günlük çatışma öncesinde elinde 440,9 kilogram yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş uranyum bulunuyordu.

Bir uzlaşı sağlanamaması halinde ekonomik yaptırımların 28 Eylül’de yeniden devreye girmesi bekleniyor.

Birleşmiş Milletler’e göre İran, 2024 yılında 900’den fazla kişiyi idam etti. Tahran geçen ay yaptığı açıklamada ise 12 günlük çatışma sırasında İsrail adına casuslukla suçladığı 21 binden fazla kişiyi tutukladığını duyurdu.