Türk hava sahasını ihlal eden İHA'lar hakkında ne biliniyor?

Karadeniz üzerinden Türk hava sahasına giren üç insansız hava aracının (İHA) düşürülmesinin yarattığı yankı devam ediyor.

Milli Savunma Bakanlığı (MSB) ve İçişleri Bakanlığı açıklamalarına göre bu ay içinde "düşürülen" ve "düşmüş halde bulunan" toplam üç farklı İHA vakası kamuoyuna yansıdı.

Bunların içinden bir tanesi Türk Hava Kuvvetleri tarafından vurularak düşürüldü. Diğerleri ise arazide parçalanmış halde bulundu.

İlki 15 Aralık'ta Karadeniz'den girip Ankara/Elmadağ ile Çankırı arasında F-16 uçağı tarafından hava-hava füzesi ile imha edildi. MSB, aracın "kontrolden çıktığının" anlaşıldığını ve yerleşim yerlerinden uzak bir noktada kontrollü şekilde vurulduğunu açıkladı. Füze isabeti sonrası çok küçük parçalara ayrıldığı için İHA'nın enkaz tespiti ve teknik analizinin çok zor olduğu ifade ediliyor.

Bir diğer İHA ise Kocaeli civarında düşmüş halde bulundu. Söz konusu İHA'nın Rus menşeli Orlan-10 olduğu düşünülüyor. Aracın teknik incelemesi İçişleri ve Milli Savunma Bakanlığı birimlerince yapılıyor.

Üçüncü İHA ise aralık sonu Balıkesir'de bulundu. Tıpkı Kocaeli'deki gibi bu İHA da düşmüştü.

Bu olaylar sonrasında Türk yetkililer, Rusya ve Ukrayna'yı Karadeniz güvenliği ve hava sahası ihlalleri konusunda resmen ikaz etti.

Pazar günü Cumhuriyet Halk Partisi Lideri Özgür Özel'in Ankara sınırında düşürülen İHA ile ilgili "Bir hava aracını düşürme yetkisi Erdoğan'da, iki saat boyunca talimat gelmedi," açıklamasını yapması, söz konusu olaylarla ilgili tartışmaları alevlendirdi.

İletişim Başkanlığı'nın Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (DMM) ise "İHA’nın Sayın Cumhurbaşkanımızdan talimat beklendiği için veya menşei kaygı yarattığı için geç düşürüldüğü iddiaları açık bir dezenformasyondur," dedi.

Orlan-10 nedir?

İHA'lardan ikisinin menşei ve türü bilinmiyor. Kocaeli-İzmit bölgesinde bulunan İHA'nın ise kuyruğunda kırmızı bir yıldızın olduğu görüldü. Halkın ihbarı üzerine jandarma ekipleri bölgeye sevk edilirken İHA'nın görüntüleri sosyal medyada yayıldı.

İçişleri Bakanlığı konuya ilişkin yaptığı açıklamada "Bugün Kocaeli-İzmit ilçesi Çubuklubala Mahallesi sınırları içerisinde ilk belirlemelere göre; Rus menşei keşif ve gözetleme amaçlı kullanılan Orlan-10 tipi olduğu değerlendirilen, İHA bulunmuştur," dedi.

Orlan-10 tipi İHA'lar keşif, gözetleme ve istihbarat toplama amacıyla kullanılıyor. Bu yüzden de gözetleme kameraları ve elektronik sensörler taşıyan bir sistemi var.

Radarda görünmüyor mu?

Radar kesit alanı düşük olduğu için bu İHA'lar, radar ekranında ya çok geç fark ediliyor ya da çok küçük bir hedef gibi görünüyor. Bu türden İHA'lar radar dalgasını radara geri değil, başka yöne saçıyor veya emiyor. Bu yüzden de görülmeleri zor oluyor.

Orlan-10'un tasarımında cam elyafı, epoksi reçine, yer yer karbon elyafı takviyeler ile lastik ve polimer bileşenler kullanıldı. Bunlar radar dalgalarını metale kıyasla daha az yansıtıyor ve aynı zamanda maliyeti azaltırken üretim hızını artırıyor. Orlan-10’un radar kesit alanı düşerken menzili de artırılıyor.

Kanat açıklığı yaklaşık 3 metre olan İHA'nın uzunluğu ise 2 metre kadar. Saatte en fazla 150 kilometreye çıkabilen araç, bin ila 5 bin metre yükseklikte seyredebiliyor ve 10 ila 16 saat havada kalabiliyor. Uzun havada kalış süresi, Orlan-10’un sahadaki en kritik avantajlarından biri.

Silahsız bir İHA olan Orlan-10, topçu ve füze birliklerine hedef koordinatı sağlamakla görevli. Ukrayna savaşında Orlan-10, ateş yönlendirme kabiliyetiyle öne çıktı.

En büyük zayıf yönleri ise elektronik harbe açık, yavaş ve savunmasız olması. Bunun yanı sıra Orlan-10, "stealth" sınıfı bir İHA da değil. Genelde köşeli ve alışılmadık tasarımlara sahip yeni jenerasyon "stealth" İHA'ların görünmezlik seviyesi çok daha yüksek oluyor.

Nasıl tespit edildi?

MSB, Ankara-Elmadağ bölgesinde düşürülen İHA ile ilgili açıklamasında hava aracını tek bir sensöre dayanmadan; radar, elektro-optik ve elektronik harp sensörlerinden gelen çoklu verilerle tespit ettiğini açıklamıştı.

Bu da İHA'nın sadece radarla bulunmadığı anlamına geliyor. Radara zayıf yansıyan modern İHA'lar kuş, sivil drone veya parazit gibi algılanabilir. Diğer bir deyişle radar havadaki cisimleri dalga yansımasına göre gördüğü için küçük, yavaş ve alçak uçan hedefleri kaçırabilir.

Elektro-optik sensörler ise kameranın yanı sıra termal görüntülemeye sahip olduğu için şekil, kanat, pervane ve ısı izi görülebilir hale geliyor. Bu sensörler gündüz veya gece ayrımı yapmadan çalışıyor. Yani tespit edilen nesnenin bir kuş veya parazit değil, motorlu bir hava aracı olduğunu anlayabiliyor.

Elektronik harp sensörleriyle ise İHA’nın kontrol sinyali, veri aktarımı ve GPS alımı dinleniyor. Bu sensörler İHA'nın "konuşup konuşmadığını" ve frekansını belirleyebiliyor.

Nasıl düşürüldü?

MSB ayrıca, söz konusu İHA'nın F-16’lar tarafından standart prosedürlerle en uygun noktada etkisiz hale getirdiğini belirtmişti.

Burada bahsi geçen standart prosedürler ise İHA'nın tespit edildikten sonra F-16'larla yakından incelendiği, askeri araç olduğunun belirlenmesinin ardından ikaz çağrılarının yapıldığı ve bunun ardından yerleşimden uzak, sivil hava trafiğinden izole bir alanda düşürülmesi anlamına geliyor.

İHA'ların düşürülmesi yöntemleri arasında hava-hava füzesi, top atışı ve elektronik karıştırma gibi yöntemler var. MSB, söz konusu İHA'nın hava-hava füzesi ile düşürüldüğünü açıklamıştı. Bir uçaktan ateşlenip başka bir hava hedefini vurmak için tasarlanmış güdümlü füzeler hava-hava füzesi diye tanımlanıyor.