EE-Κεντρική Ασία: «Σε αντίθεση με άλλους είμαστε αξιόπιστοι» - Η ΕΕ θέλει πρόσβαση σε σπάνιες γαίες

Η ΕΕ εμφανίστηκε στην Κεντρική Ασία ως αξιόπιστη εν μέσω ενός ταραχώδους γεωπολιτικού περιβάλλοντος, καθώς επιδιώκει αυξημένη πρόσβαση στις κρίσιμες πρώτες ύλες και τις καθαρές πηγές ενέργειας της περιοχής, καθώς και μεγαλύτερη ευθυγράμμιση όσον αφορά στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Η ΕΕ και οι χώρες της Κεντρικής Ασίας - Καζακστάν, Κιργιζία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν - συμφώνησαν την Παρασκευή να αναβαθμίσουν τη συνεργασία τους σε στρατηγική εταιρική σχέση, ενώ η ΕΕ ανακοίνωσε επίσης ένα νέο πακέτο ύψους 12 δισ. ευρώ για την περιοχή μέσω της πρωτοβουλίας Global Gateway.

Η πρώτη σύνοδος κορυφής ΕΕ-Κεντρικής Ασίας, που πραγματοποιήθηκε στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν, πραγματοποιήθηκε μόλις δύο ημέρες αφότου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ παρουσίασε δασμούς σε δεκάδες χώρες, συμπεριλαμβανομένων συμμάχων όπως η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο, προκαλώντας την καταδίκη των παγκόσμιων ηγετών και των παγκόσμιων αγορών.

«Δημιουργούνται νέα παγκόσμια εμπόδια, οι επενδύσεις ανακατευθύνονται ή περικόπτονται. Δυνάμεις σε όλο τον κόσμο διαμορφώνουν νέες σφαίρες επιρροής», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν στην ολομέλεια των ηγετών, κάνοντας συγκαλυμμένες αναφορές στις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα.

«Οι αξιόπιστοι εταίροι δεν ήταν ποτέ τόσο σημαντικοί. Η στρατηγική μας εταιρική σχέση είναι μια δέσμευση να είμαστε εκεί ο ένας για τον άλλον», υπογράμμισε η πρόεδρος της Κομισιόν.

Η νέα δέσμη μέτρων θα χρηματοδοτήσει έργα στους τομείς των μεταφορών (3 δισ. ευρώ), των κρίσιμων πρώτων υλών (2,5 δισ. ευρώ), των υδάτων, της ενέργειας και του κλίματος (6,4 δισ. ευρώ), καθώς και της ψηφιακής συνδεσιμότητας - ορισμένα από τα οποία έχουν ήδη λάβει το πράσινο φως και έχουν διατεθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ).

Η πρόσβαση σε καθαρή ενέργεια και σπάνιες γαίες είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ, καθώς επιδιώκει να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και να ενισχύσει την αυτονομία της σε στρατηγικούς τομείς.

Όμως, σημαντικά μερίδια της παγκόσμιας εξόρυξης, επεξεργασίας και ανακύκλωσης ορισμένων από τις κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως το λίθιο, που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ειδών καθημερινής χρήσης καθώς και αμυντικών συστημάτων, ελέγχονται από την Κίνα, από την οποία η ΕΕ θέλει να αποσυνδεθεί λόγω των επιθετικών και προστατευτικών πρακτικών εμπορικής και εξωτερικής πολιτικής της.

Η Κεντρική Ασία διαθέτει μεγάλα κοιτάσματα, μεταξύ των οποίων το 38,6% του παγκόσμιου μεταλλεύματος μαγγανίου, το 30,07% του χρωμίου, το 20% του μολύβδου, το 12,6% του ψευδαργύρου και το 8,7% του τιτανίου.

«Αυτές οι πρώτες ύλες αποτελούν την αιμοδοσία της μελλοντικής παγκόσμιας οικονομίας. Ωστόσο, αποτελούν επίσης μια πρόκληση για τους παγκόσμιους παίκτες. Κάποιοι ενδιαφέρονται μόνο για την εκμετάλλευση και την εξόρυξη», δήλωσε η Φον Ντερ Λάιεν στους ηγέτες της Κεντρικής Ασίας και τόνισε: «Η προσφορά της Ευρώπης είναι διαφορετική. Θέλουμε επίσης να γίνουμε εταίροι σας στην ανάπτυξη των τοπικών σας βιομηχανιών. Η προστιθέμενη αξία πρέπει να είναι τοπική. Το ιστορικό μας μιλάει από μόνο του».

Πολυμέρεια και Ουκρανία

Η προστασία της "πολυμερούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες" ήταν εν τω μεταξύ στο επίκεντρο της ομιλίας του Αντόνιο Κόστα.

«Πρέπει να συνεργαστούμε όχι μόνο για να υπερασπιστούμε την πολυμερή πολιτική, αλλά και για να τη μεταρρυθμίσουμε, ώστε να είναι πιο αποτελεσματική, χωρίς αποκλεισμούς και να ανταποκρίνεται καλύτερα στις σημερινές πραγματικότητες», δήλωσε.

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τόνισε ότι «οι απειλές για την ασφάλεια έχουν πλέον διακρατικό χαρακτήρα» και ζήτησε μεγαλύτερη συνεργασία σε διμερές, περιφερειακό και πολυμερές επίπεδο, μεταξύ άλλων και για τη Ρωσία, η οποία, όπως είπε, παραβιάζει τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ και το διεθνές δίκαιο με την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία.

Οι πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας απείχαν από τις ψηφοφορίες στα Ηνωμένα Έθνη σχετικά με την επίθεση της Ρωσίας κατά του γείτονά της, επιλέγοντας να παραμείνουν ουδέτερες, αλλά έχουν επωφεληθεί σε κάποιο βαθμό από την επανεξαγωγή δυτικών προϊόντων που έχουν υποστεί κυρώσεις στη Ρωσία.

Η ΕΕ, η οποία έχει επιβάλει 16 δέσμες κυρώσεων κατά της Ρωσίας για την απρόκλητη πολεμική της συμπεριφορά, έχει διορίσει ειδικό απεσταλμένο για την καταστρατήγηση των κυρώσεων, ο οποίος έχει ταξιδέψει στην περιοχή πολλές φορές τα τελευταία τρία χρόνια.

Αξιωματούχοι της ΕΕ που μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας δήλωσαν πριν από τη σύνοδο κορυφής ότι οι χώρες της Κεντρικής Ασίας επέδειξαν προθυμία συνεργασίας, αλλά το μπλοκ θα ήθελε να δει περισσότερα, ιδίως δεδομένων των εν εξελίξει συνομιλιών μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας από τις οποίες η Ευρώπη έχει παραγκωνιστεί σε μεγάλο βαθμό, προκαλώντας φόβους ότι τα συμφέροντά της δεν θα προστατευθούν.

Ο Αντόνιο Κόστα προχώρησε και σε μία ελάχιστα συγκαλυμμένη αναφορά στην καταστρατήγηση των κυρώσεων, λέγοντας στην ολομέλεια ότι η Ευρώπη «θα συνεχίσει να αυξάνει την πίεση, όπου χρειάζεται στη Ρωσία και ότι η συνεργασία της Κεντρικής Ασίας είναι ανεκτίμητη».

Ο πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, Σαβκάτ Μιρζιγιόγεφ, δήλωσε ότι η χώρα του, το Ουζμπεκιστάν, «συμμερίζεται τη δέσμευση της ευρωπαϊκής πλευράς στις αρχές και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και καλωσορίζει και υποστηρίζει πλήρως τη διαδικασία διαπραγμάτευσης για την ειρηνική διευθέτηση της κατάστασης στην Ουκρανία».

Στη σύνοδο κορυφής οι ηγέτες συμφώνησαν επίσης να διοργανώσουν ένα Φόρουμ Επενδυτών αργότερα φέτος για να εξασφαλίσουν περισσότερες επενδύσεις - κυρίως για τον Δια-Κασπιακό Διάδρομο Μεταφορών που θα μειώσει δραστικά τον χρόνο που απαιτείται για την εξαγωγή αγαθών μεταξύ των δύο περιοχών, παρακάμπτοντας τη Ρωσία - και να ιδρύσουν ένα τοπικό γραφείο της EBRD στο Ουζμπεκιστάν.

Υποστήριξαν επίσης την ιδέα της διεξαγωγής παρόμοιων συνόδων κορυφής κάθε δύο χρόνια.