Ε.Ε. - κεντρική Ασία: Νέα στρατηγική, εταιρική σχέση - Επενδύσεις ύψους 12 δισεκατομμυρίων ευρώ

Η ΕΕ ανακοίνωσε μια νέα στρατηγική εταιρική σχέση με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας κατά την ολοκλήρωση της πρώτης συνόδου κορυφής στην πόλη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν.

Στην πρώτη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Κεντρικής Ασίας ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα και η επικεφαλής της Κομισιόν είχαν διήμερες συνομιλίες με τους ηγέτες του Καζακστάν, του Κιργιστάν, του Τατζικιστάν, του Τουρκμενιστάν και του Ουζμπεκιστάν.

Η σύνοδος κορυφής πραγματοποιήθηκε εν μέσω ενός ταραχώδους γεωπολιτικού και οικονομικού κλίματος, μία ημέρα αφότου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε μια σειρά από εμπορικούς δασμούς σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένων συμμάχων όπως η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο, προκαλώντας αναταραχή στις αγορές και επικρίσεις από παγκόσμιους ηγέτες.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 30 ετών από την εγκαθίδρυση των διπλωματικών σχέσεων, ο Αντόνιο Κόστα τόνισε τη σημασία της πολυμερούς συνεργασίας.

«Στο σημερινό διεθνές πλαίσιο, η σημασία μιας λειτουργικής διεθνούς τάξης δεν μπορεί να τονιστεί αρκετά. Η σημερινή μας συνάντηση ενθαρρύνει την ακόμη μεγαλύτερη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Κεντρική Ασία σε πολλά πεδία, ενισχύοντας την κοινή μας δέσμευση για έναν ειρηνικό κόσμο και μια ευημερούσα παγκόσμια τάξη» σημείωσε ο Κόστα.

Ο Κόστα ασχολήθηκε επίσης με τις κοινές προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας, επισημαίνοντας τις πολλαπλές απειλές, ιδίως την τρομοκρατία, τον βίαιο εξτρεμισμό και τη διακίνηση ναρκωτικών, η οποία κινδυνεύει να επεκταθεί τόσο στην Κεντρική Ασία όσο και στην Ευρώπη.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν περιέγραψε τα δυνητικά οφέλη των ισχυρότερων δεσμών.

«Η στρατηγική σας θέση μπορεί να ανοίξει παγκόσμιους εμπορικούς δρόμους και επενδυτικές ροές. Αυτές οι νέες επενδύσεις θα ενισχύσουν την κυριαρχία. Θα ενισχύσουν τις οικονομίες σας. Το πιο σημαντικό είναι πως θα δημιουργήσουν νέες φιλίες», δήλωσε η επικεφαλής της Κομισιόν.

Η Φον ντερ Λάϊεν δήλωσε ότι η εταιρική σχέση θα οδηγήσει σε νέες ευκαιρίες σε τομείς όπως η ενέργεια, ο τουρισμός, το εμπόριο και οι μεταφορές, καθώς ανακοίνωσε ένα επενδυτικό πακέτο ύψους 12 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περιοχή.

«Αυτό θα συγκεντρώσει επενδύσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη μας. Το ονομάζουμε "Ομάδα Ευρώπη" και θα δρομολογήσει έναν νέο αγωγό έργων προς την Κεντρική Ασία. Πρόκειται πραγματικά για την έναρξη μιας νέας εποχής στην αρχαία φιλία μας», δήλωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Για που προορίζεται το επενδυτικό πακέτο της ΕΕ;

Η νέα δέσμη θα χρηματοδοτήσει έργα στους τομείς των μεταφορών (3 δισ. ευρώ), των κρίσιμων πρώτων υλών (2,5 δισ. ευρώ), των υδάτων, της ενέργειας και του κλίματος (6,4 δισ. ευρώ), καθώς και της ψηφιακής συνδεσιμότητας - ορισμένα από τα οποία έχουν ήδη λάβει το πράσινο φως και έχουν διατεθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ).

Η πρόσβαση σε καθαρή ενέργεια και σπάνιες γαίες είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ, καθώς επιδιώκει να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και να ενισχύσει την αυτονομία της σε στρατηγικούς τομείς.

Όμως, σημαντικά μερίδια της παγκόσμιας εξόρυξης, επεξεργασίας και ανακύκλωσης ορισμένων από τις κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως το λίθιο, που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ειδών καθημερινής χρήσης καθώς και αμυντικών συστημάτων, ελέγχονται από την Κίνα, από την οποία η ΕΕ θέλει να "αποσυνδεθεί" λόγω των επιθετικών και προστατευτικών πρακτικών εμπορικής και εξωτερικής πολιτικής της.

Η Κεντρική Ασία διαθέτει μεγάλα κοιτάσματα, μεταξύ των οποίων το 38,6% του παγκόσμιου μεταλλεύματος μαγγανίου, το 30,07% του χρωμίου, το 20% του μολύβδου, το 12,6% του ψευδαργύρου και το 8,7% του τιτανίου.

«Αυτές οι πρώτες ύλες αποτελούν την αιμοδοσία της μελλοντικής παγκόσμιας οικονομίας. Ωστόσο, αποτελούν επίσης μια παγίδα για τους παγκόσμιους παίκτες. Κάποιοι ενδιαφέρονται μόνο για την εκμετάλλευση και την εξόρυξη», δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν στους ηγέτες της Κεντρικής Ασίας.

«Η προσφορά της Ευρώπης είναι διαφορετική. Θέλουμε επίσης να γίνουμε εταίροι σας στην ανάπτυξη των τοπικών σας βιομηχανιών. Η προστιθέμενη αξία πρέπει να είναι τοπική. Το ιστορικό μας μιλάει από μόνο του», πρόσθεσε.

Πολυμέρεια και Ουκρανία

Η προστασία της "πολυμερούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες" ήταν εν τω μεταξύ στο επίκεντρο της ομιλίας του Αντόνιο Κόστα.

«Πρέπει να συνεργαστούμε όχι μόνο για να υπερασπιστούμε την πολυμερή πολιτική, αλλά και για να τη μεταρρυθμίσουμε, ώστε να είναι πιο αποτελεσματική, χωρίς αποκλεισμούς και να ανταποκρίνεται καλύτερα στις σημερινές πραγματικότητες», δήλωσε.

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τόνισε ότι "οι απειλές για την ασφάλεια έχουν πλέον διακρατικό χαρακτήρα" και ζήτησε μεγαλύτερη συνεργασία σε διμερές, περιφερειακό και πολυμερές επίπεδο, μεταξύ άλλων και για τη Ρωσία, η οποία, όπως είπε, παραβιάζει τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ και το διεθνές δίκαιο με την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία.

Οι πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας απείχαν από τις ψηφοφορίες στον ΟΗΕ που αφορούσαν την επιθετικότητα της Ρωσίας κατά του γείτονά της, επιλέγοντας να παραμείνουν ουδέτερες, αλλά έχουν επωφεληθεί σε κάποιο βαθμό από την επανεξαγωγή δυτικών προϊόντων που έχουν υποστεί κυρώσεις στη Ρωσία.

Η ΕΕ, η οποία έχει επιβάλει 16 πακέτα κυρώσεων κατά της Ρωσίας για την απρόκλητη πολεμική της συμπεριφορά, έχει διορίσει ειδικό απεσταλμένο για την καταστρατήγηση των κυρώσεων, ο οποίος έχει ταξιδέψει στην περιοχή πολλές φορές τα τελευταία τρία χρόνια.

Αξιωματούχοι της ΕΕ που μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας δήλωσαν πριν από τη σύνοδο κορυφής ότι οι χώρες της Κεντρικής Ασίας επέδειξαν "προθυμία συνεργασίας", αλλά το μπλοκ θα ήθελε "να δει περισσότερα", ιδίως δεδομένων των εν εξελίξει συνομιλιών μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας από τις οποίες η Ευρώπη έχει παραγκωνιστεί σε μεγάλο βαθμό, προκαλώντας φόβους ότι τα συμφέροντά της δεν θα προστατευθούν.

Ωστόσο, η ίδια πηγή δήλωσε επίσης ότι οι περαιτέρω προσπάθειες επί του θέματος αποτελούν "σημαντικό στοιχείο για την προώθηση των σχέσεών μας", αλλά όχι προϋπόθεση.

Ο Κόστα έκανε μια ελάχιστα συγκαλυμμένη αναφορά στην καταστρατήγηση των κυρώσεων, λέγοντας στην ολομέλεια ότι η Ευρώπη "θα συνεχίσει να αυξάνει την πίεση, όπου χρειάζεται" στη Ρωσία και ότι η συνεργασία της Κεντρικής Ασίας "είναι ανεκτίμητη".

"Βασιζόμαστε στις συνεχείς προσπάθειές σας σε αυτό το πλαίσιο", είπε.

Ο πρόεδρος Shavkat Mirziyoyev δήλωσε ότι η χώρα του, το Ουζμπεκιστάν, "συμμερίζεται τη δέσμευση της ευρωπαϊκής πλευράς στις αρχές και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου" και "χαιρετίζει και υποστηρίζει πλήρως τη διαδικασία διαπραγμάτευσης για την ειρηνική διευθέτηση της κατάστασης στην Ουκρανία".

Στη σύνοδο κορυφής οι ηγέτες συμφώνησαν επίσης να διοργανώσουν ένα Φόρουμ Επενδυτών για να εξασφαλίσουν περισσότερες επενδύσεις, ιδίως για τον διακασπικό διάδρομο μεταφορών που θα μειώσει δραστικά τον χρόνο που απαιτείται για την εξαγωγή αγαθών μεταξύ των δύο περιοχών, παρακάμπτοντας τη Ρωσία, και να ιδρύσουν ένα τοπικό γραφείο της ΕΤΑΑ στο Ουζμπεκιστάν.

Υποστήριξαν επίσης την ιδέα της διεξαγωγής παρόμοιων συνόδων κορυφής κάθε δύο χρόνια.